Interview

In de biotoop van Luther Hartog

                                                                    De contactmaker

‘Werk je met gehandicapten? Geef je dan vakken als dierverzorging, houtzagen, koken?’ Veel mensen, ja, óók collega’s in het basisonderwijs, denken dat praktijkonderwijs een soort dagbesteding is. ‘Alsof onze leerlingen niets kunnen.’ Dan legt Luther Hartog (40) uit dat ze een echte school zijn, en dat ze onderwijs serieus nemen. En met ‘ze’ doelt hij op collega en bebaarde vriend Rick ten Heuw, die op dezelfde dag begon op het PRO33college, een praktijkschool in Amersfoort met 220 leerlingen. Ook Rick ervaart dat er nogal wat onwetendheid is over dit onderwijstype.

‘Totdat ik hier ging werken, wist ik er zelf eigenlijk ook vrij weinig van,’ zegt Hartog, de hand in eigen boezem stekend. ‘Ik wist niet wat ik kon verwachten, ik liep geen stage op een praktijkschool, leerde er op de pabo niets over.’ Daar moesten ze ‘iets’ mee, vonden ze. En zo ontstond eind augustus het Instagram-account Baardkracht, waar de twee ‘met een vette knipoog, goede foute humor, fanatieke challenges’ en frisse onderwijsideeën hun volgers, en zichzelf, kennis laten maken met praktijkonderwijs.

Creatief omdenken

Voor de ‘onwetenden’ onder ons even een snelle opfriscursus. Praktijkonderwijs is een belangrijk onderdeel van het regulier voortgezet onderwijs. 175 praktijkscholen bereiden een kleine dertigduizend leerlingen voor op werk of een vervolgopleiding in het mbo, aan de hand van de thema’s wonen, werken, burgerschap, leren en vrije tijd en stages binnen en buiten de school. ‘Maar we geven ook basisvakken als Nederlands en rekenen,’ haast Hartog zich te zeggen. ‘En dat gebeurt ook weleens aan de hand van boeken,’ lacht de leraar die daarmee nog maar een vooroordeel ontkracht. De leraren vliegen de lessen alleen anders aan.
 

‘Het is tof om te zien
wat deze leerlingen
snel oppikken’

Zo is op Instagram te zien dat Baardkracht een taalles, een les ‘creatief omdenken’ noemt. Leerlingen leren bijvoorbeeld om woorden te zoeken in dierennamen en van die woorden het tegenovergestelde te maken. Zo zit in de naam ‘zwijn’, het woord ‘wijn’. Verander je wijn in bier, dan krijg je de nieuwe dierennaam: ‘zbier’. Hartog: ‘Het was zo tof om te zien hoe snel ze dit oppakken en hoeveel plezier ze aan taal beleven. In de volgende les hebben we daarom hetzelfde principe toegepast, maar dan met landen.’

Dichtbij komen

Hartog groeide op in Bunschoten-Spakenburg. Zijn vader was vrachtwagenchauffeur, zijn moeder had een eigen onderneming als kapster en schoonheidsspecialist. Een van zijn twee zussen staat ook voor de klas, de ander is verpleegkundige. Een ondernemend en pragmatisch nest. ‘Mijn ouders vonden school belangrijk. Mijn moeder drukte ons op het hart een “veilig” beroep te kiezen met toekomstperspectief.’ Dat werd de opleiding mediatechnologie en grafische vormgeving. Toen Hartog deze op zijn twintigste afrondde, wilde hij verder studeren. ‘Mensenwerk’, de pabo sprak aan. Kinderen iets leren ging ’m goed af, merkte hij bij het voetbalelftal dat hij coachte.

                     ‘Het is mijn missie om leerlingen te helpen met openstaan voor iedereen.’

De stages vond Hartog het allerleukst en na zijn afstuderen kreeg hij direct een baan. Maar dat ging vrij snel fout. ‘Ik ging er als leraar hélemaal in. Dat is mijn aard: 200% of niets. Dus na een jaar was ik leeg. Toen dacht ik, oké, het moet anders. Ik besloot onderwijs met mijn grote hobby, fotografie, te combineren.’ Het bedrijfje in bruidsfotografie werd al snel een bedrijf en de combinatie met school werd te ingewikkeld. ‘Dan had ik in het weekend een bruiloft in Italië, vloog ik zondagavond terug om op maandag – gaar – voor de klas te staan.’ Toen hij in 2014 in de top vijf eindigde bij de Masters of Dutch Wedding Photography, stroomden de opdrachten binnen en stopte hij als leraar.

Zijn foto’s zijn niet de ‘gezapige’ clichébeelden die je vaak ziet. ‘In mijn reportages mis ik soms de eerste kus, maar vang ik op dat moment een bijzondere blik van een ander. Bruidsparen noemen hem een creatieve mastermind. Hartog omschrijft zijn fotografiewerk als een verlangen om beelden te leveren die impact maken en daardoor voor altijd belangrijk voor het bruidspaar zullen zijn. Hoe hij dat doet? ‘Door écht contact te maken. Op die manier kom ik dichtbij en breng ik de dag integer en creatief in beeld.’ Eigenlijk precies zoals hij zijn onderwijs ook vormgeeft.

Vorig jaar stortte Hartogs bedrijf in door corona. Dat gaf hem de tijd om te reflecteren. ‘Ik merkte dat ik niet meer in de weekenden opgeslokt wilde worden door mijn werk én dat ik toe was aan een nieuwe stap. Toen Rick een vacature op het PRO33college naar me doorstuurde, had ik het gevoel dat ik er iets mee moest.’ Hartog solliciteerde en werd aangenomen.

Op Instagram brengen Luther Hartog (rechts) en zijn collega praktijkonderwijs in beeld.
 

Gedrag en zelfvertrouwen

Het was even wennen na acht jaar, maar al snel deed hij waar hij als leraar goed in is: kinderen zien, hen helpen zichzelf te leren zien en daarvan blij te worden. Hoe? Door een positieve sfeer te creëren, te spiegelen, te laten zien hoe je respectvol naar elkaar bent. Zo deed Hartog mee aan de ramadan. ‘70% van mijn leerlingen is moslim. Door mee te gaan vasten, maakte ik verbinding. Ik kom zelf uit een veilig, wit, christelijk vissersdorp maar heb ontzettend leuke gesprekken met de leerlingen over geloof. Niet over de verschillen maar over de overeenkomsten.’ Het is zijn missie geworden om leerlingen te helpen met openstaan voor iedereen, ongeacht hun geloof, huidskleur of seksuele voorkeur.

‘Veel leerlingen hier zijn in hun zelfvertrouwen beschadigd,’ besluit Hartog. ‘Ze vinden zichzelf dom: “Praktijkonderwijs is het laagst van het laagst, meneer.” En als ze dat zelf niet vinden, dan vindt de op intelligentie ingedeelde maatschappij dat wel. Terwijl ik in mijn klas zie dat niet hun intellect, maar hun gedrag het probleem is. Er hoeft maar iets te gebeuren en de boel ontploft. Daarom stopt Hartog veel tijd in gedrag en zelfvertrouwen. ‘Zodat ze gaan geloven in het onmogelijke, en boven zichzelf uitstijgen. Want als dát lukt, dan komt leren vanzelf.’

Deze 'In de biotoop van...' verscheen in Didactief, mei 2021.