Hof ter Weide in Utrecht stuurt op basis van 'gedeeld leiderschap'. Wat dat is? Schoolleider Mirelle Vermeulen verwoordt het bondig: 'Samen verantwoordelijk zijn voor het uitdragen van onze schoolvisie, daarbij doelen stellen en met elkaar plannen uitwerken waaraan iedereen zich committeert.' En dat leidt niet tot twintig kapiteins op een schip. 'Duo-partner Tilly Melissen en ik zijn de kapiteins, wij sturen de boot. Maar iedereen is nu ook voor een deel van de schoolorganisatie verantwoordelijk.'
Groepsdoorbrekend werken
Aan passie en enthousiasme geen gebrek in team Hof ter Weide toen Vermeulen en Melissen aantraden in 2013. 'Ze pakten alles op wat ze leuk vonden. Maar daardoor ontbraken samenhang en verbinding. Het team kon niet groeien,' merkte Vermeulen. En dat was nu juist nodig, omdat de school volgens een nieuwe manier ging werken: 'met kinderen leren'. 's Ochtends werken leerlingen in homogene groepen aan basisvakken zoals taal en rekenen. 's Middags wordt vooral groepsdoorbrekend en projectmatig gewerkt aan aardrijkskunde, techniek, biologie, creatieve vakken, bewegingsonderwijs, internationalisering en burgerschap. Dat vergde meer structuur door middel van gedeeld leiderschap. Ofwel: Ieder teamlid heeft zijn kwaliteiten en interesses. Door leraren in hun kracht te zetten, krijgen ze vleugels. De eerste stap was: geef meer mensen een coördinerende functie, zodat iedereen beter weet wat er leeft en speelt. Niemand wist bijvoorbeeld precies wat er in de plusklassen gebeurde. De nieuwe pluscoördinator bracht structuur aan en leverde mappen en materialen.'
Ook besloten Vermeulen en Melissen leraren meer professionele ruimte te geven en te gaan werken met leerteams: groepjes leerkrachten die samen aan een leerdoel werken. De leerdoelen liggen in het verlengde van de doelen uit het schoolplan. Leerkrachten zijn verantwoordelijk voor hun eigen ontwikkeling en bepalen zelf wanneer ze hun persoonlijk ontwikkelingsplan (pop) inleveren. Vergaderen werd afgeschaft. Er zijn nu statafels waar leerkrachten elkaar nieuwe ontwikkelingen presenteren en workshops verzorgen over het gebruik van bijvoorbeeld OneDrive (online opslagbox, red.). 'Leerkrachten bepalen zelf of ze die bijwonen,' vertelt Vermeulen. Leerkrachten bereiden samen lessen voor en doen aan klassenconsultatie. Bij elkaar in de klas kijken en feedback geven, vraagt om je kwetsbaar durven opstellen. Sommige voelden zich daar aanvankelijk onzeker over. Zij lazen het boek: De kick van feedback, van Eeke Dijkstra en Jurriaan Dolman en werkten hieraan in hun leerteam. Nu weten ze van elkaar waar ze mee bezig zijn en waarvoor ze bij elkaar terecht kunnen. Het team heeft zijn talenten ontdekt.'
Megan van Leeuwen, leerkracht groep 4 en onderbouwcoördinator Hof ter Weide
'We hadden op papier een visie, maar werkten in de praktijk vooral vanuit ons hart. Erg hapsnap en weinig doelgericht. Nu is er meer samenhang vanuit het schoolplan. Door doelgerichter te werken, komen we verder in ons onderwijs. Met de komst van de reken-, taal-, IPC- en pluscoördinator hebben we een rijkere leeromgeving gekregen. Als we informatie over of extra werk voor een leerling nodig hebben, kunnen we op hen terugvallen. Dat geeft veel lucht en rust.
Geef veel directe instructie, is de afspraak. Houdt iemand zich daar niet aan, dan spreken we elkaar daar op aan. In de praktijk zijn het vooral de directie en bouwcoördinatoren die dat doen. Leerkrachten moeten daar nog in groeien. Het succes van deze werkwijze valt of staat met teamspirit, structuur – zoals het jaarplan waar je doelen aan kunt hangen – en het durven delegeren van taken bij je collega's. De directie kan niet alles. Mijn rol als onderbouwcoördinator is veelomvattender geworden. We hebben bijvoorbeeld samen een visie voor kleuteronderwijs ontwikkeld. Aan een klankbordgroep van ouders leggen we feedbackvragen voor over de onderwijsinhoud of over het gebruik van portfolio's. Heel waardevol, want je krijgt meer kansen en wat je doet, wordt gezien en gewaardeerd.'
Claudy van Valburg, ib'er Hof ter Weide
'Gedeeld leiderschap ervaar ik als een volwassener benadering. Het grootste verschil is dat er meer vertrouwen vanuit gaat. De schoolleiding doet een beroep op de eigen verantwoordelijkheid. Ik probeer als ib'er die lijn door te zetten. Voorheen was ik meer redderend, nu meer delegerend. Ik verwijs meer door en terug. Een leerkracht moet zijn hulpvraag duidelijk hebben als hij bij me komt en ik probeer niet altijd de oplossing aan te dragen, maar te vertrouwen op de aanpak van de leerkracht en daarbij te helpen. Je moet weten wie je kunt loslaten en wie niet. Soms merk je dat je nog iets meer een oogje in het zeil moet houden. We hebben inmiddels een taal- en rekencoördinator. Nu hoeven niet alle vragen meer bij mij te komen. Voor vragen over dyscalculie verwijs ik naar de rekencoördinator. Door gedeeld leiderschap ontdekken leerkrachten soms kwaliteiten die voorheen minder goed uit de verf kwamen. Zoals de leraar voor plusleerlingen die ik nu vaak bij gesprekken met ouders vraag. Je ziet mensen groeien in hun werk. Het zou mooi zijn als deze werkwijze er op bestuursniveau ook komt. De stichting zou meer kunnen afstemmen wat scholen nodig hebben om zich te ontwikkelen. Focus op de kracht van scholen en vooral op de leerkrachten. Geef hen vertrouwen en vrijheid, dan zet je scholen in hun kracht.'
Madelon Kemp, rt'er en taalcoördinator Hof ter Weide
'Het grote voordeel van gedeeld leiderschap is dat iedereen weet waarmee we bezig zijn. We maken jaarplannen vanuit de schooldoelen en zorgen dat ze nog beter op elkaar aansluiten. Zo sturen we met elkaar de schoolontwikkeling en het voorkomt dat je zomaar wat gaat doen. We hebben onszelf een ambitieus doel gesteld, maar we kunnen niet alles tegelijk. Het verschil voor mijn werk is dat ik nu bijna helemaal zelf verantwoordelijk ben. Er mag heel veel en daar spreekt vertrouwen uit. De directie verwacht dat ik bij de jaarplannen zelf om de drie maanden een tussenevaluatie maak. Geef zelf aan hoe je ervoor staat, vragen ze. Als taalcoördinator ben ik bezig met de invoering van een nieuwe taalmethode. We hebben de lessen doorgenomen en op een studiedag besproken waar collega's tegenaan lopen. Ook zijn we bezig met een schoolbreed verbetertraject voor spelling. We monitoren hoe het met spelling gaat en ondersteunen leerkrachten via co-teaching en RT. Hoe je het beste feedback kunt geven, was even zoeken. Hoe geef ik feedback zodat de leerkracht eigenaar blijft en voor hetzelfde doel gaat? Doe ik dat via coaching of door het te laten zien via co-teaching? Het gevaar is dat je toch teveel topdown gaat sturen of dat je te snel gaat. Maar als je een ander vertrouwen geeft, zie je vaak groei.'
Dit artikel is onderdeel van de Didactief-special Schoolontwikkeling (april 2016). Deze special is gemaakt in opdracht en met financiële bijdrage van het Arbeidsmarktplatform PO.
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
