Onderzoek

Hoe kennis lezers helpt

Hoe meer je weet over een thema, hoe makkelijker je een tekst daarover begrijpt. Achtergrondkennis biedt haakjes om betekenis toe te kennen aan teksten en er een mentaal model van te maken.

Een review van 23 studies (1980 tot 2020) naar lezen in de bassischool maakt duidelijk hoe dat werkt. Bij zwakke lezers kan achtergrondkennis gebrekkige leesvaardigheid compenseren. Omgekeerd kan goede leesvaardigheid gaten in kennis opvangen. Ervaren lezers zijn zo bedreven in het doorgronden van teksten dat ze al lezend hun kennis aanvullen.

Conclusies trekken

Zwakke lezers kunnen weliswaar hun gebrekkige leesvaardigheid met kennis compenseren, maar hun betekenismodel is nog niet zo gedetailleerd als dat van de ervaren lezer met veel kennis. Zo kunnen ze best vertellen waar de tekst over gaat, maar hebben ze moeite conclusies uit de tekst te trekken. Bij zwakke lezers kan achtergrondkennis soms zelfs averechts werken, namelijk als de tekst in tegenspraak is met wat ze in hun hoofd hebben. Ze varen dan meer op hun eigen (mogelijk rammelende) kennis dan op wat er daadwerkelijk in de tekst staat.

Naast achtergrondkennis speelt ook de tekstkwaliteit mee: hoe samenhangender de tekst, hoe beter leerlingen die snappen. Deze teksten vullen als het ware zelf al het betekenismodel in. Maar lang niet elke tekst, zeker niet buiten de schoolboekjes, is zo voorbeeldig en dan helpt achtergrondkennis om er toch chocola van te maken.

De reviewers adviseren om in de klas met gevarieerde teksten te werken. Beginners leren het meest van goed gestructureerde, samenhangende teksten, terwijl ervaren lezers juist geactiveerd worden door minder gestructureerde teksten. Verder benadrukken ze dat leraren in hun instructie expliciet aandacht moeten besteden aan achtergrondkennis, bijvoorbeeld door het ophalen van voorkennis, maar ook door werk te maken van een kennisrijk curriculum. 
 

Dit artikel verscheen in Didactief, mei 2021.