Onderzoek

Goede band houdt leraar blij

Zelf loopt Veldman ook al de nodige jaren rond in het onderwijs, eerst als docent aardrijkskunde, later als directeur bij lerarenopleiding ICLON en sinds 2013 als decaan van de Faculteit Onderwijs en opvoeding van de Hogeschool van Amsterdam. Op haar 65e, toen ze zelf bijna aan haar pensioen toe was, promoveerde ze op onderzoek naar de arbeidstevredenheid van ervaren leraren. Vaak genoemde oorzaken om als leraar voortijdig af te haken zijn overbelasting, de lage status van het beroep en slechte relaties met leerlingen. Veldman zoomde in op dit laatste en onderzocht hoe de tevredenheid van oudere leraren over hun werk samenhangt met hun relaties met leerlingen.

Eerst ging ze kijken bij vier tevreden ervaren rotten in het vak. Deze hadden hun hele loopbaan lang het goede contact met leerlingen weten te behouden. Vervolgonderzoeken met in totaal een kleine vierhonderd oudere leraren bevestigden dit verband tussen werkplezier en goed contact met leerlingen. En dit heeft weer te maken met wat Veldman ‘interpersoonlijke self-efficacy’ noemt, oftewel het vertrouwen dat je een gewenste relatie inderdaad kunt realiseren. Om dit te kunnen meten, ontwikkelde Veldman de Vragenlijst Interpersoonlijk Leraarsgedrag Self-Efficacy. Ze ontdekte dat oudere leraren hun band met leerlingen vaak slecht kunnen inschatten: ze over- of onderschatten deze. Ambities, vertrouwen in eigen kunnen en tevredenheid hangen daarmee samen. Veldman onderscheidt tevreden leraren met hoge ambities die zichzelf overschatten, tevreden leraren met gemiddelde ambities die zichzelf onderschatten, ontevreden leraren met hoge ambities die zichzelf onderschatten, en ten slotte ontevreden realisten. In de coaching van oudere leraren zou een juiste inschatting van eigen kunnen centraal moeten staan, stelt Veldman. Zo kunnen we ervaren leraren voor het vak behouden. En dat is, aldus Veldman, in de strijd tegen het lerarentekort minstens zo belangrijk als aandacht voor starters. 
 

Ietje Veldman, Stay or Leave? Veteran Teachers’ Relationships with Students and Job Satisfaction. Proefschrift ICLON/Universiteit Leiden, 2017.

Dit artikel verscheen in de rubriek 'Onderzoek kort' in Didactief, november 2017.