Onderzoek

Geschiedenis leren draait om vragen

‘Wie was de leider van de industriële revolutie?’ In eerste instantie ben je als geschiedenisdocent geneigd een dergelijke vraag terzijde te schuiven. Onzinnig en niet van belang voor de voortgang van de les. Maar de vraag is minder mal dan hij lijkt en kan goed het uitgangspunt zijn voor een geschiedenisles. Want waarin bijvoorbeeld verschilt de industriële revolutie van de Franse of van de Oktoberrevolutie in Rusland? 

Albert Logtenberg, vakdidacticus geschiedenis bij de lerarenopleiding van de Universiteit Leiden (ICLON), onderzocht het nut van vragen stellen door leerlingen. ‘Door vragen te stellen drukt een historicus uit wat hij niet weet.’ Doorgaans is het de docent of de methode die de vragen stelt, maar Logtenberg zou, gesterkt door de ervaringen in zijn onderzoek, dat graag meer naar de leerlingen zien verschuiven. ‘In de eindtermen staat wel dat leerlingen betekenisvolle vragen moeten kunnen stellen, maar in de praktijk zie je daar weinig van terug.’ 

Logtenberg concentreerde zich in zijn onderzoek op 4-havo en het onderwerp industrialisatie. ‘In deze groep kom je zeer grote verschillen in interesse tegen. Je hebt leerlingen die geschiedenis echt leuk vinden, maar ook die niets anders konden kiezen. Zelfs bij een weinig aansprekend onderwerp als industrialisatie heb ik gemerkt dat het goed mogelijk is om via inleidende verhalen, anekdotes of prikkelende controverses de interesse te wekken en leerlingen uit te dagen om zelf vragen te stellen.’ Daarbij is het volgens Logtenberg goed om het antwoord uit te stellen en stil te staan bij de vraag. ‘De verklarende vraag naar de oorzaken van de industrialisatie zou je misschien direct kunnen beantwoorden, maar het is ook mogelijk een stap terug doen en beschrijvende vragen stellen wat er tijdens de industrialisatie eigenlijk allemaal gebeurde en waar en wanneer die plaatsvond. Door vragen te blijven stellen duik je dieper in de geschiedenis. Het is een belangrijk onderdeel van historisch denken.’ 

A. Logtenberg, Questioning the past - Student questioning and historical reasoning, Proefschrift Universiteit van Amsterdam, 2012. E [email protected] 

Dit artikel verscheen in Didactief, december 2012.