In de strijd tegen het lerarentekort zijn scholen soms aangewezen op onconventionele manieren om leraren voor de klas te krijgen. Steeds vaker lijken scholen zich noodgedwongen te wenden tot uitzend- en detacheringsbureaus, met name in de Randstad, waar het lerarentekort het grootste is. Scholen zouden via zo’n uitzend- of detacheringsbureau tot anderhalf keer zoveel kwijt zijn aan een leraar. Ook het zzp-schap – waarbij de leraar zich vanuit zijn eigen bedrijf laat ‘inhuren’ – is onder leraren naar verluid in trek. Over de schaal waarop dit gebeurt, is vooralsnog weinig bekend. Het jaarlijkse onderzoek Studie & Werk van SEO Economisch Onderzoek en Elsevier Weekblad en aanvullende enquêtegegevens van het CBS bieden meer inzicht. In dat onderzoek kijken we jaarlijks naar de arbeidsmarktpositie van hbo- en wo-afgestudeerden op basis van administratieve gegevens van het CBS. Dit artikel is een verdieping van het meest recente onderzoek, uit juni 2018.
Detachering van
jonge leraren in
vier jaar verdubbeld
De voorkeur van leraren voor het werken via een uitzendbureau of als zzp’er laat zich vooralsnog moeilijk in cijfers uitdrukken. Tot nu toe werden, bijvoorbeeld door de inspectie en DUO, vooral de uitgaven van schoolbesturen aan ‘personeel niet in loondienst’ (PNIL) aangehaald, een verzamelcategorie voor iedereen zonder tijdelijke of vaste aanstelling. Van 2013 tot 2017 zijn de uitgaven aan PNIL op het totaal van personeelskosten met ongeveer de helft gestegen, zo blijkt uit cijfers van de inspectie: van 2,5% naar 3,7% (po) en van 2,3% naar 3,3% (vo). Betekent dit dat de kosten voor personeel via deze constructie gestegen zijn? Of zijn er meer leraren op uitzendbasis of als zzp’er voor de klas gekomen?
De maaltijdbezorger achterna: jonge leraren kiezen op de krappe arbeidsmarkt steeds vaker voor een flexibel contract. Zet deze trend door?
Uit onze analyse blijkt weliswaar dat recent afgestudeerde leraren niet vaker dan voorheen voor een dienstverband bij een uitzend- of detacheringsbureau kiezen: binnen vier jaar is dit stabiel gebleven, van 220 leraren (afstudeercohort 2013-2014) naar 232 leraren (2016-2017).
Hoger salaris
en leaseauto
zijn lokkertjes
Maar binnen deze groep (pabo en eerstegraads en tweedegraads lerarenopleiding) constateren we een opmerkelijk verschil tussen een dienstverband bij een uitzend- of een detacheringsbureau. Bij de eerste kunnen leraren voor een tijdelijke klus aan de slag, bijvoorbeeld om ziekte of zwangerschap op te vangen. Dat gebeurt veelal via een uitzendcontract: het contract met het uitzendbureau eindigt wanneer de klus is afgerond. Bij de tweede hebben leraren meestal een tijdelijk of vast contract bij het detacheringsbureau voor een structurele klus op een school. Dit gebeurt bijvoorbeeld als er een vacature is en de school geen leraren kan vinden om deze op reguliere wijze (met een tijdelijk of vast dienstverband bij de school) in te vullen.
Het aantal leraren dat werkt voor uitzendbureaus is de afgelopen jaren afgenomen, terwijl het aantal leraren dat werkt voor detacheringsbureaus juist toeneemt. Onder afgestudeerden van andere hbo- en wo-opleidingen dan lerarenopleidingen zien we eenzelfde trend. Bij de pabo steeg het aantal afgestudeerde leraren werkzaam via een detacheringsbureau in vier jaar van 30 naar 57 (van 1,0 naar 2,2%), bij tweede- en eerstegraads lerarenopleidingen van 14 naar 43 (0,8% naar 2,1%). Vooralsnog lijken de aantallen wellicht bescheiden, maar hoe zet deze trend door in de toekomst?
Van alle recent afgestudeerden aan de pabo werkt 5% voor een uitzend- of detacheringsbureau, hetzelfde geldt voor beginnende eerste- en tweedegraads leraren. Vergeleken met andere afgestudeerden aan hbo- en wo-opleidingen, waar we percentages tot 13% zien, is dat nog weinig.
Figuur 1. Aandeel afgestudeerde leraren drie maanden na afstuderen in dienst van uitzend- of detacheringsbureau.
Bron: CBS Microdata, bewerking SEO Economisch Onderzoek (2019).
Waar steeds meer jonge leraren aan de slag gaan bij een detacheringsbureau, zien we geen stijging van leraren die als zzp’er werken. Hun aandeel blijft gelijk, bij de recent afgestudeerden aan lerarenopleidingen en bij alle leraren in po en vo. Ook in absolute aantallen valt het mee: 19 pabo-afgestudeerden (0,7%) uit cohort 2016-2017 werkten een half jaar nadat ze hun diploma hadden behaald als zzp’er. Bij de tweede- en eerstegraads lerarenopleidingen waren dat 43 afgestudeerden (1,9%). Het totale aantal zelfstandige leraren bedroeg in 2018 naar schatting zo’n zesduizend in het po (4,0%), in het vo was dit aantal hetzelfde (5,0%).
Dat het aantal zzp’ers in het onderwijs gelijk blijft, is mogelijk te verklaren doordat de Belastingdienst in 2016 aankondigde schijnzelfstandigheid onder leraren te willen aanpakken. Volgens dagblad Trouw (2018) zorgde dit ervoor dat freelancers vanaf dat moment toch voor een dienstverband bij de school kozen.
Figuur 2. Aandeel leraren werkzaam als zzp’er.
Bron: CBS Microdata, Enquête beroepsbevolking, bewerking SEO Economisch Onderzoek (2019).
De route naar het onderwijs via een detacheringsbureau lijkt steeds populairder te worden terwijl scholen zitten te springen om personeel. Trouw meldde in 2018 dat commerciële bureaus jonge leraren paaien met een hoger salaris en extra’s zoals een leaseauto. Of is het zo dat de nieuwe generatie leraren flexibel wíl zijn? Hechten zij veel waarde aan vrijheden, zonder gebonden te zijn aan één school, vaste vakantieperiodes of verplichte bijscholingsdagen en vergaderingen? Is het laatste waar, dan is er een structurele trend en is het einde van de stijging in detacheringconstructies onder net afgestudeerde leraren nog zeker niet in zicht.
Paul Bisschop en Jelle Zwetsloot zijn verbonden aan SEO Economisch Onderzoek. Lees meer over het onderzoek Studie & Werk op seo.nl.
Dit artikel verscheen in de rubriek Onderzoek vo in Didactief, april 2019.
|
1 Hoger salaris is oplossing voor lerarentekort
2 Beter carrièreperspectief: oplossing voor het lerarentekort?
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
Springplank
