Nieuws

Dyslexie in coronatijd

De afgelopen maanden hebben leerlingen in heel Nederland thuisonderwijs gevolgd. Dat vraagt nieuwe manieren van werken en organiseren van instructie. Hoe begeleid je bijvoorbeeld leerlingen die op het gebied van lezen een achterstand hebben opgelopen of minder begeleiding hebben gehad dan gewenst?
 

Kijk wat wel kan

Deeltijdonderwijs leidt tot dilemma’s en moeilijke keuzes. Lesgeven op verschillende ondersteuningsniveaus (zie kader) is normaal al lastig rond te krijgen, laat staan in coronatijd. Is er nu misschien meer ondersteuning nodig, of is het voldoende om de bestaande (extra) begeleiding weer op te pakken? Ga hierover in gesprek met ouders en collega’s, om samen te kijken naar wat het beste is voor de leerling, en hier duidelijke afspraken over te maken. De beste aanpak verschilt per kind: hoeveel individuele ondersteuning heeft het kind al gehad? Kon het goed omgaan met digitale begeleiding, of gaf dat problemen? Is er sprake van een grotere achterstand, of is de leerling op niveau gebleven?

Nu de scholen weer open zijn is het fijn dat leerlingen elkaar weer kunnen zien en zullen zij niet graag uit de klas gehaald worden voor lees- of spellinginstructie in een klein groepje. Afhankelijk van de leerling is het van belang om na te denken over de planning en invulling van de begeleiding. Blijf wel registreren welke bijzonderheden er zijn en beschrijf de vorderingen en resultaten. Ook in deze periode geldt dat de ondersteuning gestapelde zorg is: de interventie op niveau 3 is éxtra, naast - en niet in plaats van -  goede instructie in de klas. 
 

Effectieve componenten in de ondersteuning

Op basis van onderzoek en praktijkervaringen is een aantal kenmerken van een effectieve aanpak bij lees- en spellingproblemen te onderscheiden (zie kader). Niet elke component hoeft in elke aanpak terug te komen. Wel is het belangrijk om goed na te denken over welke hiaten er zijn en met welke middelen je hier aan gaat werken. Blijf bijvoorbeeld taakgericht werken. Om het niveau van de lees- en spellingvaardigheid  te verhogen, moet  je begeleiding dus gericht zijn op lees- en spellingtaken. Kijk terug naar welke doelen je hebt opgesteld  en geef waar nodig expliciete instructie of herhaling. Blijf ook aandacht besteden aan gerichte feedback per leerling.

Leren van anderen

Elke school zal de komende periode gaan bekijken hoe de extra begeleiding bij leerlingen die dit nodig hebben ingevuld kan gaan worden. Deel goede ideeën met elkaar en neem contact op met andere leerkrachten, intern begeleiders of schoolleiders en vraag hoe collega’s op andere scholen dit doen. De PO-Raad heeft dit al aangemoedigd door deze folder met tips te maken. Dit gaat over afstandsonderwijs voor leerlingen met specifieke ondersteuningsbehoeften, maar deze ervaringen kunnen nu ook meegenomen worden in het weer opstarten van de intensieve ondersteuning  op school in de periode tot de zomer.

Leerlingen in aanloop naar een EED-traject

Eén van de vaste meetmomenten is jaarlijks in juni. Scholen hebben nu zelf de keuze kunnen maken of zij nog gaan toetsen voor de zomer of niet. De scholen die niet toetsen, missen nu een derde meetmoment. Leerlingen die al langere tijd bij de laagste 10% lezers scoren, maar nog voor de derde keer getoetst moeten worden, kunnen daardoor nog niet aangemeld worden voor dyslexiezorg. Gelukkig heeft Cito nu nieuwe normen opgesteld die gebruikt kunnen worden bij toetsafname op een ander moment dan in juni. Toetsafname voor de derde hoofdmeting kan daardoor nu ook in september of oktober plaatsvinden, of eventueel zelfs in november. Voor de aanmelding bij de zorg blijft wel gelden dat de geboden ondersteuning in de tussentijd op alle niveaus voldoende moet zijn geweest om goed zicht te hebben op mogelijke didactische resistentie bij de leerling. Dat houdt voor ondersteuningsniveau 3 onder andere in dat een leerling een uur extra per week aan lezen (en spellen) heeft gewerkt, volgens een effectieve methodiek, begeleid door een professional. Alleen extra oefenen met lezen onder begeleiding van ouders thuis is dus niet voldoende. Is het niet gelukt om de ondersteuning voldoende vorm te geven? Dan wordt de interventieperiode verlengd en wordt er gekeken hoe de leerlingen scoren op de hoofdmeting in januari van volgend schooljaar. Voor kinderen waarbij deze vertraging tot grote problemen zal leiden is er een bijzondere regeling opgesteld (zie de Handreiking van het NKD).

Tot slot

Elke leerling die extra ondersteuning nodig heeft vraagt om een oplossing op maat. Door samen met collega’s van binnen en buiten de school te overleggen en ideeën uit te wisselen help je elkaar en hoef je niet alles zelf uit te vinden. Zorg in ieder geval voor een goede documentatie van de geboden hulp, die is altijd nodig voor een goede onderbouwing waarom een kind wordt aangemeld voor zorg.

Noor van der Windt en Annelies van der Lee zijn werkzaam bij het Expertisecentrum Nederlands in het kader van Dyslexie Centraal.

Dyslexie Centraal is de website van het Stimuleringsprogramma Aanpak Dyslexie. Het is bedoeld als centraal digitaal platform waarop ouders, leerlingen, professionals en beleidsmakers alle informatie kunnen vinden die zij nodig hebben over leesproblemen en dyslexie in onderwijs en zorg. Het Stimuleringsprogramma wil bevorderen dat scholen systematisch en duurzaam werken aan goed lees- en spellingonderwijs.