Dossier

Vluchtelingen

Veel scholen maken zich zorgen: voor het geven van goed onderwijs aan al die vluchtelingenkinderen komen ze geld tekort. Voor iedere vluchteling die op school zit is er voor po-scholen een jaar lang en voor vo-scholen twee jaar extra bekostiging van het Rijk (voorwaarde is wel dat er minstens vier vluchtelingen op de school zitten). Maar dat ene jaar is voor de meeste basisscholen niet genoeg, zo blijkt uit een peiling van de PO-Raad. Twee derde van de basisscholen legt zelf geld bij, gemiddeld € 850 per vluchteling.

Volgens de PO-Raad is er voor onderwijs aan vluchtelingenkinderen dan ook, net zoals in het voortgezet onderwijs, twee in plaats van één jaar extra bekostiging nodig. De Tweede Kamer nam onlangs een motie aan waarin ze dat idee ondersteunde, maar staatssecretaris Dekker legde de motie naast zich neer. Hij vindt uitbreiding van de bestaande regeling niet nodig.  Onbegrijpelijk en onverantwoord, vindt de PO-Raad: 'Als we niet nú investeren in goed onderwijs aan vluchtelingenkinderen, creëren we bij deze kinderen onnodige achterstanden', aldus voorzitter Rinda den Besten.

Kwaliteit
Hoe zat het ook alweer? Ieder vluchtelingenkind is leerplichtig en moet onderwijs krijgen binnen drie maanden na aankomst op een opvanglocatie. Het grootste deel van deze leerlingen (94%) gaat inderdaad binnen de afgesproken periode naar school, stelde Dekker op 1 april in een Kamerbrief. Voor vluchtelingen zijn er verschillende onderwijsvoorzieningen. Ze kunnen les krijgen op een aparte AZC-school (type 1), een aparte basisschool met drie of meer klassen voor nieuwkomers (type 2), een reguliere po-school met 1 of 2 aparte klassen voor nieuwkomers (type 3) of op een reguliere school waar vluchtelingenkinderen in reguliere klassen zitten. En dan zijn er nog internationale schakelklassen voor nieuwkomers in het vo. Hoe staat het met de kwaliteit van al die voorzieningen? Het merendeel levert goed werk, is te lezen in twee rapporten van de Onderwijsinspectie (over type 1/2 en over type 3). Een hele prestatie, schrijft de inspectie, gezien de steeds veranderende context waarin deze scholen opereren. Maar: deze rapporten zijn nog van voor de grote toestroom van vluchtelingen van het afgelopen jaar. Hoe het nu gaat, zal uit toekomstige inspectierapporten moeten blijken.

Traumaverwerking en taalbarrières
Scholen zelf zijn er in ieder geval niet gerust op. Uit een ledenpeiling van de christelijke onderwijsvereniging Verus bleek dat schoolleiders en -bestuurders zich vooral zorgen maken over het omgaan met getraumatiseerde leerlingen en over een gebrek aan geschikt lesmateriaal en gespecialiseerde NT2-docenten. Een onderzoek van CAOP onder leraren uit po, vo en mbo levert een soortgelijk beeld op. Zestig procent van de respondenten uit het primair onderwijs en een derde van de respondenten uit vo en mbo denkt dat de eigen school onvoldoende is toegerust voor de opvang van vluchtelingenkinderen. De leraren noemen als grootste knelpunten de taalbarrières, een gebrek aan geschikte leermiddelen en onvoldoende expertise op het gebied van traumaverwerking en NT2.

Lesgeven aan vluchtelingen is vaak mooi en hartverwarmend, maar ook ingewikkeld, is ook te lezen in onze reportage over asielzoekersschool De Wissel in Luttelgeest. Leerkrachten Hugo van der Graaf en Hanneke Diets geven er met volle overtuiging les aan nieuwkomers, maar stuiten ook op veel regeltjes en onbegrip. Dat niet iedereen enthousiast reageert als er vluchtelingen op school komen, merkte ook een ouder op. Op de school van zijn kinderen ontstond onder ouders veel ophef over de komst van vier vluchtelingenkinderen.

Praktische tips
Hoe ga je als school met al die ingewikkelde situaties om? Hoe informeer je ouders, doorbreek je taalbarrières en overbrug je culturele verschillen? Gelukkig komen er steeds meer hulpmiddelen beschikbaar om scholen en leraren daarin te ondersteunen. Zo is er voor leraren de gratis online cursus Steun bieden aan vluchtelingenkinderen en startte het Arbeidsmarktplatform PO een online pool van leerkrachten voor onderwijs aan vluchtelingenklassen. Praktische tips voor het omgaan met nieuwkomers zijn te vinden in de brochure Nieuwe kinderen, nieuwe kennis van het Schoolleidersregister PO (voor schoolleiders) en in het draaiboek Vluchtelingenkinderen bij ons op school van KPC Groep (voor de hele school). Bijvoorbeeld: geef iedere vluchteling een Nederlandse 'buddy' in de klas, houd vast aan de gewone schoolroutine en wees alert op signalen van trauma en stress. Een beeld van de praktijk krijgen we in een filmpje van Scope Scholengroep, waarin medewerkers laten zien hoe ze te werk gaan bij de opvang van nieuwkomers: van intake tot extra ondersteuning in de klas.

Internationaal
En voor wie de zaak juist vanuit een breder perspectief wil bekijken, is de eind 2015 verschenen OESO-studie Immigrant Students at School interessant. In de studie wordt onderzocht hoe nieuwkomers in verschillende landen presteren op school, in vergelijking met hun autochtone leeftijdgenoten. De belangrijkste aanbevelingen van de OESO? Zet de leerlingen niet in aparte taalklasjes, maar integreer taal in de reguliere lessen. Zorg voor jonge kinderen voor VVE op maat en monitor en evalueer de opbrengsten daarvan. En voorkom vroege selectie, want daar worden juist migrantenkinderen de dupe van. 

Verder lezen

1 Schoolprestaties en welbevinden vluchtelingen
2 In de biotoop van Hugo van der Graaf en Hanneke Diets
3 In de biotoop van Nettie Udo
4 Onderwijs en vluchtelingen, een wereldwijd issue