Interview

In de biotoop van Nettie Udo

In de klas (met tien leerlingen) van Paula Strijbosch, NT2-docent, zit Phanuel. Een gewone 16-jarige jongen: verzorgd, hippe gele jeans, zwarte sneakers, spijkerjack en trendy shawl. Drie dagen geleden kwam hij aan in noodopvang Heumensoord. Dit is zijn eerste dag op de gelijknamige school. Een voormalig vmbo-pand aan de Streekweg in Nijmegen dat in twee maanden werd omgetoverd tot Heumensoordschool. Tot 1 mei* huizen er bijna 600 PO- en VO-leerlingen en veertig gemotiveerde docenten: die laatste vormen een gemêleerd gezelschap van jonge en bijna-afgestudeerde pabo-studenten tot gepensioneerde leraren. Drijvende kracht achter het VO is Nettie Udo. Ze werd in november 2015 gevraagd als kwartiermaker en begon letterlijk met niets: geen gebouw, geen formatie en geen duidelijkheid over de financiering. Udo ontpopte zich tot teamleider en ontfermde zich over onderwijszaken: het leerplan, de methodes, het zorgbureau en de werving van docenten. Een gigantische klus, maar de school opende januari 2016 haar deuren.

Let it go
Terug bij de taalles van Strijbosch. Phanuel, de nieuwe jongen, is stil. Natuurlijk is hij stil. Vragend kijkt hij docent Paula aan, als zij hem in het Nederlands vraagt zichzelf voor te stellen. Acht enthousiaste leerlingen gingen hem voor. Phanuel begint zacht. 'I am Phanuel, I am from Zimbabwe.' 'Waar ligt Zimbabwe?', vraagt Paula. 'Wacht, ik schrijf het op,' zegt ze terwijl ze terugloopt naar het whiteboard. 'En waar woon jij?' 'I don't understand,' zegt Phanuel. 'You don't understand,' herhaalt Paula. 'Where do you live? In Heumensoord?' De jongen kijkt haar niet begrijpend aan. 'It's difficult for you. Listen to us, let it go,' antwoordt Paula en vervolgt haar les Nederlands. 'Vanmiddag gaan we oefenen voor de grote toets van morgen.' Hiermee worden - opnieuw - de verschillende niveaus van de leerlingen bepaald. 'En we gaan praten over het weer, omdat de zon eindelijk schijnt,' lacht ze.

Taal leren is alles
Biotoop krijgt medelijden. Is het niet cru zo'n jongen zo te laten spartelen? Het is zijn eerste dag tenslotte. 'Dat lijkt misschien hard,' zegt Nettie Udo. 'Maar het leren van de taal is álles. Daarmee gaat de wereld voor hem open. Niet alleen op school, maar ook daarbuiten. Hij kan boodschappen doen, televisieprogramma's volgen, lid worden van een sportvereniging. Phanuel heeft er niets aan als we Engels praten. Neem, deze jongen,' zegt Udo trots wijzend op een foto van de Syrische Wassin, 'die heeft staatssecretaris Dekker rondgeleid. Wassin stapte naar voren, gaf Dekker een hand en zei: "Leuk u te ontmoeten." Toen dacht ik: Yes! Weet je, die gozer komt er wel.'
Ziet Udo ook kinderen bij wie het niet goed gaat komen? Leerlingen met een trauma? 'Ja, die trauma's zijn er. Ze wijst op een vel papier van een meisje dat een grafsteen tekende met daarop haar naam en een tekening van een jongetje dat een bebloed mes tekende met de naam van zijn broer. 'Dat zijn heftige signalen die we goed in de gaten houden. Tegelijkertijd is het goed dat kinderen het uiten.'

Gemotiveerde doelgroep
Udo's optimisme en vertrouwen staan haaks op alle negatieve berichtgeving in de media en (onderzoeks)conclusies, zoals die over de asielkinderen in opvang' () die een 'verloren generatie' zijn (uit het rapport Wachten op je toekomst van toenmalig Kinderombudsman Marc Dullaert, red). Daarvoor zag Udo het te vaak goed gaan. Ze was jaren afdelingsleider bij een Internationale Schakel Klas (ISK) en heeft in het bestuur gezeten van de Landelijke Onderwijs Werkgroep voor Asielzoekers en Nieuwkomers (LOWAN). 'Ik denk dat we met deze vluchtelingen een zeer gemotiveerde doelgroep hebben, die iets van zijn leven wil maken en daar keihard voor wil werken. Misschien ben ik bevooroordeeld: ik heb twee Afghaanse jongens anderhalf jaar in huis gehad zodat ze hun vwo konden afmaken. Nu zijn ze arts. Als ik naar hun familie kijk die veertien jaar, véér-tien jaar op een verblijfsvergunning heeft moeten wachten, dan voel ik alleen maar respect. Daar zit potentieel zoveel kracht en doorzettingsvermogen bij, daar kunnen we als Nederlandse maatschappij alleen maar ons voordeel mee doen.'

Wegblijven van klaagcultuur
Haar luchthartigheid straalt ook af op het team van docenten. Structuur en teamgevoel zijn belangrijke voorwaarden voor je werkplezier, meent ze. Daarom is er elke morgen om kwart over negen een briefing. Wat staat er vandaag op het programma? En drie keer per week is er een evaluatie in de personeelskamer: Hoe heb je de dag ervaren? Waar heb je van genoten? Wat vertel je het thuisfront vanavond? De evaluatie hoeft maar 25 minuten te duren en alle vragen en antwoorden hebben een positieve insteek. Niet: Wat ging er fout vandaag? Wel: Wat was nou leuk? Dat Mohammed een toets goed heeft gemaakt, bijvoorbeeld of dat Hassina haar eerste zin heeft gezegd. 'Op die manier hopen we als team weg te blijven van een klaagcultuur.'
Is er dan nooit ruimte voor af en toe een kritische noot? 'Tuurlijk wel,' haast Udo zich te zeggen. Lacht: 'Maar niet te vaak want ik ben allergisch voor zanikende docenten.' Dan serieus: 'Natuurlijk, wij hebben ook etterbakken en dagen dat het pittig is. Gister mopperden een paar collega's: "Pffff, dat viel even tegen." Dan zeg ik: Natuurlijk, het is vakantie geweest, dat kost je een week herstelwerkzaamheden. Wat dat betreft zijn we net een gewone school.'

*Het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) heeft besloten om de noodopvang op 1 mei 2016 leeg te hebben. Dat betekent dat ook de Heumensoordschool die datum sluit. Er wordt over een eventuele doorstart in het najaar gesproken omdat de reguliere ISK een toestroom van leerlingen verwacht.