Leerkrachten en directeuren zien de diversiteit van hun leerlingen- en docentenpopulatie als een van de grootste uitdagingen, met name verschillen in levensbeschouwelijke visie en geletterdheid en in culturele achtergrond. Ze benoemen dit als rijkdom, maar vragen zich ook af hoe ze (nog) meer kunnen inzetten op de ontmoeting en dialoog. Wat vraagt dat van leerlingen en leerkrachten?
Ook de verbinding tussen levensbeschouwelijke vorming en burgerschapseducatie is een uitdagend thema. Sinds 2006 zijn alle scholen verplicht burgerschapsonderwijs aan te bieden. In de Kenniswerkplaats zijn leraren uitgedaagd hun burgerschapsonderwijs te verbinden aan een levensbeschouwelijk speerpunt van hun school. Ze ontwikkelden bijvoorbeeld handreikingen voor de dagopening. Door een verhaal te vertellen, een kunstwerk te laten zien of naar muziek te luisteren en daarbij vragen te stellen ontstond er zo een dialoog tussen leerlingen van verschillende achtergronden.
De bijna 20 scholen die participeerden in de onderzoeksprojecten van de Kenniswerkplaats wilden afscheid nemen van levensbeschouwelijk onderwijs, gericht op de overdracht van één enkele levensbeschouwelijke visie. Ook gaven ze aan aandacht te willen schenken aan de eigen levensvragen van leerlingen. In de projecten gingen ze op zoek naar dagopeningen en vieringen die leerlingen uitnodigen na te denken over hun eigen leven, hun persoonlijke keuzes en overtuigingen. Zo organiseerde basisschool De Klaver in het Groningse Stedum een viering over het thema ‘Samen’. Ouders en leerlingen werden ingedeeld in gemengde groepen die begeleid werden door leerlingen uit groep 7 en 8. Samen beantwoordden ze in elk klaslokaal vragen bij een bron, een stuk tekst of een kunstwerk. Hun antwoorden plakten ze op een memoblaadje onder de vraag. Mensen uit verschillende gezinnen raakten zo in gesprek met elkaar over thema’s als: wat betekent 'samen' voor je, of ‘familie’?
Alle scholen in de Kenniswerkplaats probeerden de praktijk van het levensbeschouwelijk onderwijs en hun schoolidentiteit beter aan elkaar te verbinden. In de projecten en tijdens studiedagen en ouderavonden werd kritisch gekeken naar kernwaarden van de school. Wat betekenden die waarden voor deelnemers persoonlijk en voor hun visie op (levensbeschouwelijk) onderwijs? Hoe vertaalden zij die waarden in de praktijk? Leerkrachten, directie en zeker ook ouders van alle denominaties wilden op zoek naar vormen van levensbeschouwelijk onderwijs waarmee de waarden van de schoolidentiteit beter herkenbaar uitgedrukt zouden worden. Een voorbeeld is de veelgebruikte waarde van ‘gelijkwaardigheid’: veel scholen noemen het in hun schoolgids. Tijdens de bezinning op zo’n waarde vragen de leerkrachten zich dan ook af hoe en wanneer ze dit in praktijk brengen.
Relatief veel belangstelling was er voor deze vragen binnen samenwerkingsscholen: scholen die voortgekomen zijn uit de fusie van een bijzondere en een openbare school. Door bijeenkomsten met teamleden en ouders hebben verschillende (samenwerkings)scholen helder gemaakt waar ze als school voor willen staan en hoe de waarden invulling dienen te krijgen in de praktijk. Zo concludeerde samenwerkingsschool De IJsselvallei in Veessen dat de keuze voor hun methode voor levensbeschouwelijk onderwijs moet passen bij haar kernwaarden van ontmoeting en aandacht voor de levensvragen van leerlingen.
Tot slot richtten alle projecten van de Kenniswerkplaats zich op de competenties en de professionalisering van leerkrachten. Immers, de beoogde verbetering van de praktijk komt op hun schouders terecht. Gebleken is dat leerkrachten de spil zijn en zich de spil voelen in de ontwikkeling van vernieuwend levensbeschouwelijk onderwijs en de concrete vormgeving van de schoolidentiteit. Hun uitdaging: levensbeschouwelijke bronnen zo leren gebruiken dat leerlingen woorden en beelden weten te geven aan de levenservaringen die in deze bronnen worden opgeroepen. Deze zogenoemde hermeneutische vaardigheid vraagt alles van de vertrouwdheid van leerkrachten met meerdere bronnen om te gaan en van hun vermogen om goede, verkennende vragen aan de leerlingen te stellen en uitnodigende respons bij de leerlingen te genereren. En daar valt nog genoeg te leren.
De Kenniswerkplaats Levensbeschouwelijke Educatie en Diversiteit van hogeschool Windesheim en het Lectoraat Theologie en Levensbeschouwing waar het onder viel, zijn per 1 september 2020 gestopt.
Meer lezen over onderzoek van de Kenniswerkplaats Levensbeschouwelijke Educatie en Diversiteit?
https://www.windesheim.nl/onderzoek/onderzoeksthemas/theologie
https://www.tandfonline.com/eprint/dbzisNgAeV9sGh7dfPpW/full?target=10.1080/00344087.2019.1602465
https://didactiefonline.nl/blog/blonz/god-en-school-afscheid-nemen-en-opnieuw-beginnen
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
