‘Digitalisering is overal, tot reclameborden aan toe. Je moet er als school dus iets mee,’ zegt Rick Venmans, ICT-coördinator en leraar bij pcbs Groen van Prinsterer in Voorburg. Jarenlang wilde hij met zijn ICT-collega’s leraren helpen om hun digitale vaardigheden te verbeteren, maar dit had steeds te weinig prioriteit. Tot begin dit jaar. Toen wees zijn schooldirectie digitale geletterdheid aan als schoolbreed leerthema, tot blijdschap van Venmans. ‘Zonder steun van de directie kun je weinig uitrichten. Die steun is symbolisch, maar ook praktisch: het lukt je anders niet om iedereen gelijktijdig bij elkaar te krijgen. Nu worden leraren ervoor vrijgeroosterd.’
Maar zodra iedereen bij elkaar zit, ben je er natuurlijk nog niet, beaamt Venmans. De vraag die volgt is: hoe overtuig je iedereen van het belang van digitale geletterdheid en zorg je ervoor dat mensen ermee aan de slag gaan?
Die vraag is voor veel scholen herkenbaar. Het niveau van de ICT-bekwaamheid van leraren loopt sterk uiteen, stelt Joke Voogt, bijzonder hoogleraar ICT en curriculum aan de Universiteit van Amsterdam al jaren: ‘Scholen hebben vaak veel hiaten. Ze hebben toevallig een leraar die veel van mediawijsheid of programmeren weet, maar een overkoepelende visie met gedeelde verantwoordelijkheid ontbreekt meestal.’
Dat is problematisch, zegt ook Anneke Smits, lector Onderwijsinnovatie en ICT bij Hogeschool Windesheim: ‘Het onderwijs vergt dat leraren méér kunnen dan het alledaagse, maar wat precies kunnen scholen lang niet altijd aangeven. Dat maakt het er niet makkelijker op.’
Venmans besloot om eerst al zijn collega’s uit te nodigen om samen te gaan kijken wat digitale geletterdheid nu eigenlijk behelst. Venmans: ‘We lieten er iedereen mee kennismaken. Om welke aspecten gaat het en hoe passen ze bij onze visie?’ Een verstandige stap, vindt Voogt: ‘Een valkuil is om te denken dat je collega’s al genoeg weten. Iedereen heeft weliswaar een mobiel, maar dat betekent nog niet dat je ook snapt hoe je digitale techniek goed in je lessen kunt inzetten. Een korte zelfevaluatie kan daarom handig zijn: wat kunnen we nu eigenlijk al en waar zitten de gaten?’
Met enkele ICT-collega’s vormde Venmans een kerngroepje dat tot op de dag van vandaag fungeert als aanspreekpunt voor leraren bij problemen. ‘We merken dat leraren het fijn vinden dat ze ons hebben om op terug te vallen. Nieuwe apparatuur of software vergt soms een heel andere manier van werken. Dan is het prettig om te weten dat je er niet alleen voor staat. Ook durven ze zo meer uit te proberen. Mocht het misgaan, dan zijn wij er immers.’
Nu wil Venmans studiemiddagen gaan organiseren met focus op specifieke vaardigheden. ‘Leraren hoeven niet alle software en digitale mogelijkheden te begrijpen. Dat is ook simpelweg onmogelijk. Maar het is wel belangrijk dat we een betere afweging leren maken tussen alles wat er beschikbaar is en steeds goed kijken hoe we er in de les iets zinvols mee kunnen.’
Steeds meer scholen zien de urgentie van digitale geletterdheid van leraren, zeggen Voogt en Smits. Smits: ‘Maar we zijn er nog niet. Net als de rest van de bevolking zijn leraren in de dagelijkse toepassingen digitaal vaardig, maar zodra het gaat om didactische-bekwaamheid valt er nog een wereld te winnen.’
Dat probleem begint volgens Voogt en Smits al op de lerarenopleiding, waar studenten maar beperkt leren over ICT in de klas. Voogt: ‘Beginnende leraren hebben zelf soms geen idee hoe ze betrouwbare bronnen op internet kunnen vinden. Hoe kunnen ze dan lesgeven in mediawijsheid?’ Smits: ‘Met kleine aanpassingen kunnen de opleidingen al ver komen, maar je moet er wel even voor gaan zitten.’
Aparte nascholing kan ook uitkomst bieden, zegen ze. Zo biedt Hogeschool Windesheim per 2020 de deeltijdmaster Digitale geletterdheid aan. Smits: ‘Het belangrijkste is misschien wel dat zo’n opleiding je als leraar het vertrouwen geeft om samen met je collega’s meer met digitale geletterdheid te doen. Nu zie ik soms studenten die direct hulp vragen zodra er iets misgaat op de computer. Ze zijn bang en onzeker.’
Ook moeten we af van het idee dat digitale geletterdheid alleen maar over techniek gaat, zegt Voogt: ‘Dat idee is veel te lang veel te overheersend geweest.’ Digitale geletterdheid behelst naast ICT-basisvaardigheden, computational thinking, informatievaardigheden en mediawijsheid. Smits: ‘Belangrijk voor leraren is de vraag hoe digitale technologie in onze levens doorwerkt en hoe we ons ertoe moeten verhouden. Stel dat je meer over een onderwerp wilt weten en hier online informatie over zoekt, hoe bepaal je dan of het betrouwbaar is wat er staat? Dat is een van de problemen waar kinderen vroeg of laat tegenaan lopen en de hulp van een leraar goed kunnen gebruiken.’
Aan de slag met digitale geletterdheid
|
Dit artikel verscheen in de special Digitale geletterdheid & burgerschap bij Didactief, december 2019. Deze special kwam tot stand met financiering van SLO, nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling.
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
