Veel scholen combineren fysiek onderwijs met online onderwijs. Dit wordt ‘blended learning’ genoemd. Maar hoe ontwerp en organiseer je hybride onderwijs? Om leraren hierbij te helpen, presenteren de auteurs drie ontwerpmodellen [1].
Vier scenario’s worden vaak genoemd voor onderwijs in corona-tijd, zoals de verschillende opties in een artikel op Vernieuwenderwijs [2] en in een artikel van New America [3]. Een van de vier scenario’s in het laatste artikel is het overgaan tot ‘Blended Learning’. In de literatuur zijn hiervan verschillende definities te vinden, maar gemeenschappelijk is dat het gaat om een combinatie van online leren en contactonderwijs [4]. Omdat de meeste scholen voor deze vorm kiezen, gaan wij nader in op dit scenario.
Staker en Horn (2012) hebben een handig overzicht gemaakt van verschillende vormen van blended onderwijs [5]. Op basis hiervan hebben we drie modellen ontwikkeld die leraren kunnen helpen bij het ontwerpen van blended lessen (zie Figuur 1). Doordat leerlingen vaak niet tegelijkertijd aanwezig mogen zijn in schoolgebouwen, hebben wij geen ‘rotation’ model ontwikkeld. In deze variant van blended leren, krijgen leerlingen onderwijs bij verschillende ‘stations’. Leerlingen krijgen bijvoorbeeld klassikale uitleg in een lokaal waarna zij zich verplaatsen naar een computerlokaal om digitale opdrachten te maken. In het ‘fysieke onderdeel’ van onze modellen kan echter ‘rotation’ worden ingebouwd. Bijvoorbeeld door een aantal leerlingen te laten werken bij verschillende stations (uitleg, samenwerkend leren, opdrachten maken, checken van begrip) in een klaslokaal en hen te laten rouleren. Leerlingen kunnen ook rouleren, gedurende bijvoorbeeld een dagdeel, tussen een grootschaliger hoorcollege in bijvoorbeeld een gymzaal en kleinschalig onderwijs in een lokaal.
De drie ontwikkelde modellen staan niet op zichzelf maar kunnen met elkaar worden gecombineerd. De modellen hebben als voornaamste doel leraren te laten nadenken over hoe zij hun onderwijs willen inrichten wanneer niet alleen fysiek kan worden lesgegeven. In ieder model kan worden gevarieerd met de verhouding tussen online en fysieke leeractiviteiten. De online activiteiten worden onderverdeeld in asynchrone activiteiten (leerlingen werken in eigen tempo aan opdrachten) en synchrone activiteiten (bijvoorbeeld een digitale les van een docent).
Figuur 1. Overzicht van de drie modellen
De eerste vorm is gebaseerd op het Flipped-Classroom Model en laat leerlingen zelfstandig, buiten school, bijvoorbeeld instructievideo’s bekijken, artikelen lezen, of podcasts luisteren over een specifiek onderwerp of een vaardigheid. Dit kan worden gecombineerd met (quiz)vragen die online of in een fysieke les worden besproken. Een gedifferentieerde voorbereiding kan door instructiefilmpjes van verschillende niveaus aan te bieden of te variëren in de moeilijkheidsgraad van de bijbehorende vragen. Dit model geeft de mogelijkheid tot het inkorten van fysieke lessen waarin aanwezigheid van een docent noodzakelijk is. Handig als leerlingen minder lang op school zijn en klassen en lessen gespreid moeten worden in een schoolgebouw.
Leerlingen kunnen bijvoorbeeld thuis, via Youtube, een instructiefilmpje bekijken over specifieke leerstof en bijbehorende vragen beantwoorden. In de aansluitende fysieke les wordt vervolgens het begrip van het onderwerp gecontroleerd, feedback gegeven op de gemaakte vragen en eventueel een (verdiepende) opdracht gemaakt onder begeleiding van de docent.
Figuur 2. Structuur van een les binnen het Flipped-Model.
In het Self-Blend Model kiezen leerlingen zelf vakken of lessenseries die zij online volgen. Vaak gebruiken scholen dit om het leren van leerlingen te verrijken en verdiepen. Hierop gebaseerd ontwikkelden wij het meer docentgestuurde Blend-Model waarbij een docent vooraf bepaalt welke onderdelen van het curriculum online dan wel fysiek worden gevolgd. Een blok onderwijs op school wordt steeds afgewisseld met een blok online onderwijs. Het afstandsleren kan via asynchrone leeractiviteiten thuis, zoals het maken van opdrachten waarop leerlingen individuele feedback ontvangen, via synchrone leeractiviteiten, zoals online lessen in bijvoorbeeld Teams, of via een combinatie van beide. Binnen de online blokken kunnen verschillende modules worden ontworpen, zodat deze aansluiten bij de leerbehoefte en interesse van verschillende leerlingen. Op deze manier kan keuzevrijheid (self-blend) binnen het model worden ingebouwd.
Een klas kan bijvoorbeeld beginnen met een lessenserie van acht of tien lessen op school in kleine groepen. Na deze lessen volgt volledig online een lessenserie over een ander onderwerp. Vervolgens komt de klas weer op school voor een nieuwe lessenserie van acht of tien lessen.
Figuur 3. Structuur van een lesperiode binnen het Blend-Model.
In het Enriched-Virtual Model gaan leerlingen niet alle dagen naar school, maar volgen een startbijeenkomst op school en werken daarna thuis verder aan opdrachten. De fysieke lessen kunnen grootschalige hoorcolleges zijn of kleinschalige werkcolleges. De online lessen kunnen bestaan uit asynchrone en synchrone leeractiviteiten. De online leeractiviteiten kunnen gedifferentieerd van vorm zijn, zodat leerlingen kunnen aansluiten bij wat zij op dat moment nodig hebben. Online onderwijs vormt het uitgangspunt bij dit model.
Gebaseerd op het Enriched-Virtual Model ontwikkelden wij het Virtual-Model. In dit model zijn de leerlingen de eerste les fysiek aanwezig en geeft de docent uitleg over de opzet van de lessenserie en de leerdoelen, en wordt voorkennis geactiveerd. Daarna werken leerlingen thuis aan klaargezette opdrachten, volgen zij webinars en krijgen zij online feedback. De docent monitort het leerproces gedurende de lessenserie en maakt het leren zichtbaar door regelmatig de voortgang met leerlingen te bespreken. De lessenserie wordt afgesloten met een fysieke les waarin leerlingen bijvoorbeeld een presentatie houden over wat zij hebben geleerd en waarin zij feedback ontvangen van medeleerlingen en hun docent.
Figuur 4. Structuur van een lessenserie binnen het Virtual-Model.
Bij een gesprek (binnen de sectie) over de modellen is het aan te raden om niet te denken in bestaande structuren. Discussieer bijvoorbeeld over verschillende rollen binnen een sectie. Het is denkbaar dat niet iedere docent fysiek les hoeft te geven, maar dat deze collega zich (in een bepaalde periode) kan richten op het ontwerpen en/of verzorgen van online leeractiviteiten binnen een model. Voor het op gang brengen van dit gesprek hebben wij een aantal hulpvragen opgesteld die opgenomen zijn in Figuur 5.
Figuur 5. Hulpvragen bij het bespreken van de modellen.
Ten slotte vijf tips bij het ontwerpen en invoeren van blended onderwijs [6].
Gebruik leermiddelen van goede kwaliteit.
Gebruik quizzen om het leerproces van leerlingen te monitoren. Dit kan via handige online tools, zoals Edpuzzle en Quizizz.
Maak het onderwijsprogramma niet zwaarder voor leerlingen door verminderde lestijd te compenseren met veel meer (online) opdrachten.
Stimuleer samenwerking en communicatie tussen leerlingen en tussen leerling en docent. Gebruik hiervoor online tools die dit kunnen faciliteren.
Kies betrouwbare online tools en zorg voor technische ondersteuning in geval van problemen.
Tim Huijgen is universitair docent en lerarenopleider aan de Rijksuniversiteit Groningen. Tevens is hij docent geschiedenis op het H.N. Werkman College Stadslyceum. Stefan van der Weide is docent geschiedenis op Stad & Esch in Meppel. Marije Brouwer is lerarenopleider aan de Rijksuniversiteit Groningen en docente geschiedenis op het Drachtster Lyceum.
Noten
[1] Oorspronkelijk zijn de modellen ontwikkeld voor het ontwerpen van blended geschiedenisonderwijs. Dit artikel verscheen eerder in aangepaste vorm in KLEIO, Tijdschrift van de Vereniging van docenten Geschiedenis en staatsinrichting in Nederland (VGN), nummer 6, 2020. Het oorspronkelijke artikel is te lezen via: vgnkleio.nl/2020/digitaal-lesgeven.
[2] Zie: www.vernieuwenderwijs.nl/4-scenarios-voor-na-de-zomervakantie
[3] Zie: tinyurl.com/ydxulwez
[4] Spanjers, I.A.E., Könings, K.D., Leppink, J., & van Merriënboer J.J.G. (2014). Blended leren: Hype of verrijking van het onderwijs? Kennisnet. tinyurl.com/y8a2ay7q
[5] Staker, H., & Horn, M.B. (2012). Classifying K–12 Blended Learning. Innosight Institute. https://www.christenseninstitute.org/wp-content/uploads/2013/04/Classifying-K-12-blended-learning.pdf
[6] De tips zijn gebaseerd op een overzichtsstudie van NRO naar de effecten van blended onderwijs tinyurl.com/yafsp2a6
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
