Groep 8 is een scharnierpunt in de schoolloopbaan van een leerling. Als leerkracht help je leerlingen acht jaar basisonderwijs af te ronden, de laatste basisvaardigheden aan te leren en de puntjes op de i te zetten. Ondertussen kijk je met ze vooruit, naar een toekomst op een nieuwe school. Een soepele overgang van groep 8 naar de brugklas is soms een hele uitdaging, bijvoorbeeld doordat kinderen twijfelen of door onduidelijkheid over het schooladvies. Hoe kun je deze stap prettiger maken?
Meestal weten leerkrachten evenwichtige schooladviezen te formuleren, waarbij ze een completer beeld van een leerling vormen dan alleen een eindtoets kan bieden (Van Aarsen e.a., 2014; Driessen e.a., 2005). Ga uit van de prestaties van de leerling in taal en rekenen, en kijk daarnaast naar sociaal-emotionele aspecten, zoals werkhouding of doorzettingsvermogen. Voor de cognitieve vermogens blijkt vooral begrijpend lezen een belangrijke raadgever, omdat leerlingen in het vo voor alle vakken veel moeten lezen (zie ook Alles op een rij over… Begrijpend lezen in het po, januari/februari 2017, Didactief).
Blijf ondertussen gefocust op wat leerlingen doen in de klas. Onbedoeld sijpelen nog te vaak vooroordelen in schooladviezen door. Zo krijgen leerlingen met laagopgeleide ouders aantoonbaar lagere adviezen dan leerlingen met gemiddeld opgeleide ouders, ondanks gelijke prestaties (Inspectie van het Onderwijs, 2016). Hoe kun je dit voorkomen? Bespreek schooladviezen bijvoorbeeld met een collega voordat je ze afgeeft. Leg uit hoe je tot het advies gekomen bent en laat de collega kritisch meedenken.
Voor sommige leerlingen is aan het eind van groep 8 nog niet duidelijk welk niveau het best bij hen past. Je kunt dan een meervoudig schooladvies afgeven. Er zijn vo-scholen die werken met brede (‘heterogene’) brugklassen, om tegemoet te komen aan leerlingen met een meervoudig advies (Korpershoek e.a., 2016b). De heterogene brugklas maakt het mogelijk dat leerlingen de keuze voor een onderwijstype nog even uitstellen (Van Rooijen e.a., 2016). Met name leerlingen uit lagere sociale milieus kunnen hier voordeel van hebben: zij stromen nu gemiddeld vaker door naar een lager onderwijsniveau, terwijl zij mogelijk meer in hun mars hebben (zie onder andere Korpershoek e.a., 2016a). In een brede brugklas hebben ze meer kans op te stromen.
Leerlingen die veel moeite hebben om aan het nieuwe schoolsysteem te wennen, kunnen hier lang last van houden, met lage prestaties tot gevolg (Korpershoek e.a., 2016a; Anderson e.a., 2000). Maak leerlingen in groep 8 daarom zo goed mogelijk duidelijk wat ze te wachten staat. Vertel bijvoorbeeld hoe het middelbaar onderwijs verschilt van het basisonderwijs: één docent per vak, huiswerk, schoolgrootte, en beoordelingen met cijfers. Bespreek welke gevolgen dit kan hebben, zoals een andere relatie met leraren en een andere leercultuur, en vraag aan de leerlingen hoe zij hier zelf tegen aankijken. Hebben ze ergens twijfels over?
Je kunt leerlingen de verschillen ook alvast zelf laten ervaren, en daarmee voorkomen dat ze zich verslikken als ze eenmaal in de brugklas zitten (Galton e.a., 2000): oefen bijvoorbeeld eens hoe je een agenda gebruikt of geef leerlingen een huiswerkopdracht. Veel middelbare scholen schenken in de brugklas aandacht aan de nieuwe werkwijze en weten dus aan welke onderdelen leerlingen vaak moeten wennen. Vraag vo-scholen in je regio eventueel om input.
Begeleid kinderen ook met informatie over concrete scholen. Leerlingen maken daardoor meer werk van het zoekproces en zijn uiteindelijk tevredener over hun schoolkeuze (Driessen e.a., 2005). Informeer leerlingen bijvoorbeeld over het profiel van specifieke scholen in de buurt, leg ze uit hoe en waar ze extra informatie kunnen vinden, of wijs ze op open dagen of andere voorlichtingsactiviteiten van middelbare scholen, zoals meeloopdagen.
Bied eventueel extra ondersteuning als je ziet dat leerlingen er echt niet uitkomen of als ze steun vanuit huis missen. Sommige scholen werken met ‘overgangscoaches’, vrijwilligers die met leerlingen meegaan naar open dagen en helpen bij het wegen van informatie.
Soepele overdracht
1. Bereid leerlingen voor op de overstap naar het vo: oefen met praktische zaken, zoals agendabeheer of huiswerk, en bespreek eventuele twijfels, bijvoorbeeld over vriendschappen of docenten.
2. Streef naar een objectief schooladvies, door diverse (LOVS-)data en observaties te combineren. Bespreek het advies eerst met een collega om te controleren of het goed afgewogen en onbevooroordeeld is.
3. Help ouders: leg uit hoe schooladviezen tot stand komen en probeer mee te denken over mogelijke vo-scholen.
Ook ouders kunnen veel moeite hebben met de overgang van hun kind naar het vo. Zo zou het schooladvies voor hen geen verrassing moeten zijn; het is immers gebaseerd op observaties en testresultaten waarover ouders al eerder zijn geïnformeerd. Maar hart en hoofd zitten niet altijd op één lijn. Wees tegenover ouders transparant over de manier waarop schooladviezen op jouw school tot stand komen, bijvoorbeeld door ze een nieuwsbrief te sturen of tijdens een ouderavond.
Leg ook uit hoe de centrale eindtoets, die tussen half april en half mei wordt afgenomen, zich tot het schooladvies verhoudt: is de score op de eindtoets hoger dan het schooladvies, dan moet de school het advies heroverwegen, maar het advies bijstellen kan alleen als de ouders en leerling ermee instemmen. Naar beneden bijstellen is niet toegestaan (Korpershoek e.a., 2016a).
Probeer ook met ouders mee te denken over mogelijke vo-scholen. Welke opties zijn er met het schooladvies in de hand? Een ouderavond over schoolkeuze kan helpen. Vraag bijvoorbeeld vertegenwoordigers van vo-scholen te komen spreken over de sfeer, grootte, pedagogische visie, accenten in het curriculum, door- en afstroommogelijkheden en kosten.
Vooral ouders van kinderen die specifieke ondersteuning nodig hebben, kunnen voordeel hebben van extra hulp. Wijs ze bijvoorbeeld op middelbare scholen met speciale voorzieningen, of vertel ze waar ze op kunnen letten tijdens open dagen.
Alles op een rij is een artikelenserie waarin Didactief terugblikt op onderwijsonderzoek uit de afgelopen vijftien jaar. Met dank aan Hanke Korpershoek (Rijksuniversiteit Groningen), Jacques Dijkgraaf (Advocatenkantoor Dijkgraaf) en Thoni Houtveen (Hogeschool Utrecht).
Dit artikel verscheen in Didactief, april 2017.
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
