Recensies

ADHD was er altijd al

In 1992 slikten naar schatting 1275 patiënten geneesmiddelen tegen adhd; in 2009 waren dit er meer dan 100.000. Hoe is dit te verklaren? Is de diagnose beter? Of krijgen kinderen in deze tijd te veel prikkels? Historicus Timo Bolt plaatst adhd in de geschiedenis en dat werkt verfrissend. Alle feiten plaatst hij in perspectief. Daardoor kun je ze, terugkijkend, goed op hun waarde schatten. Zo zien we dat steeds weer de nature-/nurture discussie wordt gevoerd: heeft een kind aanleg voor extreem druk gedrag, of komt het door zijn opvoeding? Kinderbeschermers en psychologen – twee beroepsgroepen in opkomst na de Tweede Wereldoorlog – dachten natuurlijk het laatste. Maar Bolt verdenkt hen ervan dat ze tenminste voor een deel hun eigen boterham hebben gecreëerd. Kinderbeschermers vonden ineens heel veel verwaarloosde kinderen in de lagere sociale klassen; psychiaters ontdekten allerhande gezinsproblemen die tot dan toe niemand had opgemerkt. Rond 1975 waaide de diagnose minimal brain damage (MBD) over uit Amerika: een kleine hersenafwijking die tot hyperactiviteit zou leiden. Een biologische oorzaak dus. Mondige ouders waren wát blij dat zij niet meer de schuld van het gedrag van hun kind kregen. In korte tijd steeg het aantal diagnoses flink, maar MBD is altijd omstreden gebleven. Het laatste decennium is de nature-invalshoek dominant in de wetenschap. Wat blijkt? Alle onderzoek naar adhd wordt nu gefinancierd door de farmaceutische industrie. Voor een veelbelovend onderzoek naar adhd en voeding kwam pas na veel moeite geld los. Alles overziend, vindt Bolt geen sluitende verklaring voor de epidemische omvang van adhd. Hij komt niet verder dan een voortdurende ‘wederzijdse beïnvloeding tussen biologische, psychologische en sociale factoren’. Verontrustend is wel dat de schrijver adhd en zijn voorlopers steeds ziet ontstaan in school. Ontwikkelingen in het onderwijs bepalen kennelijk welk gedrag als normaal of pathologisch wordt bestempeld. ‘Het is daarom goed denkbaar dat de geschiedenis van adhd is beïnvloed door zaken als de grootte van schoolklassen, […] opvattingen over hoe kinderen zich dienen te gedragen, […] het schoolprogramma, de grotere aandacht voor sociale en emotionele ontwikkeling en verfijning van psychologische testmethoden’. Dat kunnen we ons aantrekken. 

Timo Bolt, Van zenuwachtig tot hyperactief. Andere kijk op ADHD. SWP, Amsterdam.