Grafiekjes

Een paar weken geleden heb ik het tv-programma De Kloof van Sander Schimmelpenninck met interesse bekeken. Naar mijn mening sloeg hij de spijker op zijn kop. Ik zag veel overeenkomsten met de documentaireserie Klassen van omroep Human uit 2020. In beide programma’s komt het uitstromen naar ‘hoge’ niveaus in het VO veelvuldig aan bod. Waarbij kansenongelijkheid als gevolg van wel of niet beschikbare financiële middelen breed wordt uitgelicht. Toch praat ik liever over: Kansengelijkheid. Laten we het jargon transformeren in iets positiefs. Laten we niet benadrukken wat er misgaat, maar waar we naartoe willen. Want dat is wat we willen, toch: dat alle leerlingen gelijke kansen krijgen?

Schimmelpenninck laat zien dat ouders die over genoeg financiële middelen beschikken, hun kinderen zo kunnen positioneren dat ze gegarandeerd een havo/vwo-diploma halen. Dit zou volgens deze ouders op lange termijn baan- en financiële zekerheid geven. De angst voor slechte resultaten is voor sommige van deze 'kansrijke’ leerlingen in het vo zo groot dat ze zelfs ’s nachts zitten te leren.

De indoctrinatie begint al vroeg op de basisschool. In elke aflevering van Klassen werden de cijfertjes en grafiekjes wel even aangehaald, de groei die een leerling moet doormaken om hoger uit te stromen en het daarbij passende eindadvies te verwerven. Op den duur hing het zelfs als een dikke markering onder de naam van het kind in beeld. Indoctrinatie met resultaten leidt uiteindelijk tot overspannen tieners. Een kind wordt gereduceerd tot cijfertjes en grafiekjes, maar is zoveel meer.

Toch blijven wij leraren en bestuurders continu onze grafiekjes en cijfertjes tevoorschijn halen, omdat we denken dat dit de perfecte weergave is van onze leerlingen. Maar waarom doen we dat eigenlijk? Voor de objectieve onderbouwing van ons schooladvies? Zijn we bang dat ouders, directie of inspectie vragen gaan stellen over ons oordeel? Nergens reppen we in het schooladvies over de vraag of het kind zelfstandig is, of het goede vragen kan stellen, of het nieuwsgierig is, een onderzoekende houding heeft, uitdagingen aangaat, zichzelf wil ontwikkelen en of het met plezier naar school gaat. De vraag ‘Wat zou je zelf eigenlijk willen leren?’ stellen we zo goed als nooit aan een leerling.

Door onze focus op cijfers en grafiekjes zorgen we er zelf voor dat we ongelijke kansen alleen maar meer in de hand werken. Laten we liever naar ons didactisch handelen kijken en leerlingen prikkelen om kennis tot zich te willen nemen. Laten we kijken naar de groei die een leerling doormaakt in zijn vaardigheden. Laten we het kind centraal stellen en het vragen: ‘Wat wil jij leren?’

Ik ga daar in ieder geval in de aankomende rapportgesprekken in mijn groep 6 mee beginnen en ik laat de grafiekjes even links liggen. Want ik ben er voor mijn leerlingen en ik wil hen zien als individuen met eigen, groeiende vaardigheden. Voor mij zijn leerlingen meer dan de grafiekjes die ze produceren.

Maaike Nederstigt is leerkracht groep 6 & taalcoördinator op obs de Ploeg in Groningen & Primor.