Een nieuw bevoegdhedenstelsel

Dat er een lerarentekort is en dat het bevoegdhedenstelsel kraakt in zijn voegen, is bekend. De studie naar een onderwijsbevoegdheid is een all or nothing-studie: wie na vier jaar afstudeert is bevoegd voor de onderbouw havo/vwo, het vmbo en het mbo. Wie afhaakt voor het afstuderen is bevoegd voor niets en staat met lege handen – verloren voor het onderwijs. Er is geen tussenweg, en ik denk dat daar iets aan gedaan kan worden. Ik zal mijn plan uiteenzetten.

Overigens, sinds 2005 werk ik als docent Nederlands aan de Fontys Lerarenopleiding Tilburg. Wat ik hieronder vertel is specifiek voor de hbo-lerarenopleidingen voor het vo/mbo. Als we die op de schop nemen, dan kunnen we meer leraren opleiden.

Bruggers

Laten we ten eerste de studieduur van de student gelijkstellen aan de leerjaren waarvoor deze bevoegd wordt. Dus als een student het eerste jaar van de lerarenopleiding gehaald heeft, dan is hij/zij bevoegd voor het eerste jaar van het vo en voor het eerste jaar van het mbo. Mocht deze student vervolgens stoppen met de studie (om wat voor redenen dan ook), dan blijft deze bevoegdheid staan. Laat ik het anders zeggen: je propedeusediploma = bevoegd voor jaar 1 van het vo en mbo.

De student in kwestie, laten we haar Jacqueline noemen, besluit echter door te studeren en na een jaar heeft zij ook de vakken van het tweede studiejaar binnen. Zij krijgt een nieuw diploma waarop staat dat zij bevoegd is voor het tweede jaar van het vo en het mbo. Haar stage verliep goed en de school besluit haar een baan aan te bieden. Jacqueline gaat hierop in. Het blijkt een drukke baan te zijn en Jacqueline stopt met haar studie om zich te richten op haar leerlingen in de brugklas en de tweede.

Na een paar jaar begint het toch weer te kriebelen, Jacqueline voelt dat ze nog niet klaar is met studeren. Ze schrijft zich in als deeltijdstudent en volgt de vakken van het derde jaar. Het gaat haar goed af. Ze krijgt een diploma: bevoegd voor de derde klassen. Ook haar schoolleiding is blij met deze ambitieuze student. Jacqueline plakt er een vierde jaar achteraan, en jawel: ze rondt dat jaar af. Er was in dat jaar veel aandacht voor het vmbo-examen, de kwalificatiedossiers voor mbo-4 en voor het eerste jaar van de bovenbouw havo/vwo. Ze is nu bevoegd voor alle klassen tot en met het vierde jaar. Dus ook voor 4 havo en 4 vwo? Zeker wel! Overigens heeft haar nieuwe diploma ook een internationale status, want daarop staat dat zij bachelor of education is.

Master of education

Dat lesgeven in de bovenbouw is een toffe uitdaging van Jacqueline. Leerlingen in de vierde klas zijn echt anders dan die bruggers. Dat is wennen en dat kost even tijd. Jacqueline besluit in overleg met de schoolleiding om daar twee jaar voor uit te trekken. Na twee jaar meldt zij zich weer bij de lerarenopleiding om de vakken van het vijfde jaar te volgen, dat zijn de vakken die op het niveau van master of education ingericht zijn. In dat vijfde jaar is er uiteraard speciale aandacht voor het havo-examen. Voor 6 vwo is Jacqueline nog niet bevoegd, maar dat is een kwestie van tijd. Want een jaar later heeft zij ook het zesde jaar van de lerarenopleiding (het tweede jaar van de master) afgerond en heeft zij een volledige bevoegdheid voor alle jaren in alle onderwijstypen.

Ach, eigenlijk is mijn plan niet revolutionair. Want ook nu is de bachelor vier en de master twee jaar. Een opleiding tot volledig bevoegd docent duurt nu zes jaar en zal met mijn plan ook zes jaar duren. Niets nieuws onder de zon. Het verschil is dat vroegtijdige studieverlaters niet met lege handen staan, want ieder afgerond studiejaar betekent een bevoegdheid. Ook een verschil is dat je als bachelor nu ook bevoegd bent voor 4 havo en 4 vwo. Dit heeft impact op de lerarenopleidingen, op hoe deze hun vierde studiejaar in moeten richten. Ik denk dat dit allemaal niet zo ingewikkeld is, op de lerarenopleidingen werken intelligente mensen die dat heus wel aankunnen. Als de politiek dit plan omarmt, kan het lerarentekort een beetje verlicht worden, daar ben ik van overtuigd.

Bas Jongenelen is docent Nederlands aan de Fontys Lerarenopleiding in Tilburg.

Verder lezen

1 Geef vakdeskundigheid niet op (….als eis voor leraren)
2 Twee bevoegdheden
3 Half werk over halve bevoegdheden