‘Het verhaal dat er een appel op mijn hoofd is gevallen en dat dit leidde tot mijn ontdekking van de wet van gravitatie is een mythe die later ontstaan is.’ Dit citaat komt niet uit 1687, maar uit een chatsessie in 2023. Voor dit interview vroegen wij ChatGPT de rol van Isaac Newton aan te nemen en onze vragen te beantwoorden. Wat was dan wel de inspiratie voor zijn zwaartekracht-theorie? GPT_Newton: ‘Mijn theorie over zwaartekracht kwam voort uit mijn eigen waarnemingen en studies van de beweging van hemellichamen. (…) Dit leidde mij tot de gedachte dat er een soort van aantrekkingskracht tussen hemellichamen moest bestaan, die ik later de wet van gravitatie heb genoemd.’.
Dit ‘interview’ was mogelijk dankzij ChatGPT, sinds eind 2022 online beschikbaar. Het taalalgoritme achter ChatGPT is niet de grootste in zijn soort en maker OpenAI had al eerdere versies van zijn GPT-model gepubliceerd. Maar nog niet eerder was een taalmodel zo eenvoudig en gratis beschikbaar voor iedereen die kennis wil maken met de mogelijkheden van artificiële intelligentie (AI). En juist die brede beschikbaarheid maakt een groot verschil. Leek AI enkele maanden geleden nog iets voor programmeurs en wetenschappers, nu is het een middel dat leerlingen gebruiken om in korte tijd hun profielwerkstuk te schrijven.
ChatGPT schrijft namelijk razendsnel goed leesbare teksten in een zeer groot aantal talen, waaronder het Nederlands. Het taalalgoritme is getraind op enorme hoeveelheden tekst van zeer uiteenlopende soorten. Je kan het daarom even gemakkelijk vragen om een sollicitatiebrief gebaseerd op jouw werkervaring, als om een lesplan of een schoolverslag. En het verslag van ChatGPT komt zonder moeite door de plagiaatcontrole, omdat het telkens met een uniek gegenereerde tekst komt, zelfs wanneer je het steeds dezelfde vraag stelt. Er bestaan toepassingen die zeggen deze AI-gegenereerde teksten te kunnen detecteren, zoals GPTZero. Maar in de praktijk zijn die doorgaans niet getraind op Nederlandse teksten en getraind op het opsporen van oudere versies van het GPT-algoritme. Hierdoor zal detectie altijd één stap achter blijven lopen in dit kat-en-muisspel.
Moeten docenten dan nu gaan wanhopen? Nee, dat is ook weer niet nodig. Allereerst omdat ChatGPT (nu) nog een aantal beperkingen kent. En daarnaast omdat het fantastische mogelijkheden biedt, wanneer we bereid zijn het onderwijs op punten een beetje anders in te richten.
Literatuurtips voor ChatGPT- Zelf ChatGPT gebruiken kan via chat.openai.com - Hard fork, de techpodcast van de New York Times, heeft twee verdiepende afleveringen over de toekomst van ChatGPT. Can ChatGPT make this podcast & A teacher who loves ChatGPT - Mollick & Mollick schreven een artikel ‘New modes of learning enabled by AI Chatbots’, met suggesties voor toepassingen in het onderwijs. - Surf heeft een groot aantal bronnen over ChatGPT verzameld op één pagina. Wil je meer over het onderwerp weten ga dan naar deze pagina. |
Om met de beperkingen te beginnen: Op het moment van schrijven is ChatGPT online nog vaak slecht bereikbaar. Door de enorme populariteit is het programma soms niet te gebruiken. Voor deze en veel andere beperkingen geldt dat ze vaak tijdelijk zijn, omdat de ChatGPT en andere AI-toepassingen voortdurend doorontwikkelen.
Een ander voorbeeld van zo’n tijdelijke beperking is dat ChatGPT zegt niets te weten over de wereld na 2021. OpenAI heeft zijn GPT-algoritme nog niet uitgebreid kunnen trainen met teksten uit 2022 en 2023. Dus wanneer je ChatGPT vraagt welk land de Donbas binnen viel in 2022, antwoord ChatGPT ‘I’m sorry, my knowledge cut off is 2021’. Daarnaast is ChatGPT te benaderen via het internet, maar zoekt het model zelf niets op het internet op. Het algoritme doet voorspellingen welke woorden bij elkaar horen, op basis van de teksten waarmee het getraind is, en maakt daar een logische tekst van. Het lijkt in dit opzicht meer op de spellingssuggesties van het toetsenbord op je telefoon, dan op een werkelijk intelligente gesprekspartner.
Hierdoor geeft ChatGPT ook dikwijls antwoorden die er compleet naast zitten en kan vervolgens niet vertellen waar het zijn informatie vandaan heeft. Als je het vraagt om z’n bronnen, dan zal het een prachtige literatuurlijst aanleveren, maar dit zijn niet automatisch de teksten die het gebruikt heeft voor het genereren van zijn antwoord. Ook kunnen er niet-bestaande publicaties bij zitten die het algoritme zelf verzonnen heeft.
Ook heeft OpenAI gelukkig een aantal ethische grenzen gebouwd in het GPT-algoritme. Zo zal ChatGPT geen antwoord geven wanneer je het vraagt hoe je iemand effectief kan pesten. Ook kan je het niet vragen om een fictief gesprek te schrijven tussen Karl Marx en Josef Stalin, omdat hij die laatste als een controversieel figuur beschouwt. Hetzelfde geldt voor bekende nazi’s en de holocaust.
Voorkom misbruikTips voor het tegengaan van misbruik van ChatGPT door leerlingen: 2. Wees extra streng op de literatuurlijst en controleer de bronvermelding. Doe steekproeven: Bestaan de opgegeven bronnen wel echt? Klopt de verwijzing met de locatie in de tekst? 3. Wees alert op Engelse termen en Engelse zinsconstructies in Nederlandse zinnen. ChatGPT is beter bekend met Engelse teksten dan met Nederlandse en kiest soms voor Engels taalgebruik in een Nederlandse zin. 4. Flip the classroom: Bewaar de theorie voor thuis en laat leerlingen in de klas hun werk maken. Op deze manier vinden het schrijfwerk en (mondelinge) overhoringen plaats in de klas. 5. Laat leerlingen hun proces inzichtelijk maken met logboeken en eerdere versies. Laat leerlingen bijvoorbeeld in een cloud-document inleveren zodat je de versiegeschiedenis kan bekijken. 6. Beoordeel het proces en niet slechts één summatief eindproduct. Zorg dat leerlingen ook al punten kunnen verdienen voor tussenstappen, deelproducten en eerdere versies. (Jan. 2023 op basis van GPT3.5) |
Waarom zou je als docent ChatGPT nog willen gebruiken, als het zoveel beperkingen heeft? Want wat heb je aan een toepassing die betrouwbare informatie met onbetrouwbare informatie mixt? We bespreken een aantal voorbeelden vanuit verschillende schoolvakken.
Die onbetrouwbaarheid kan ook juist een prachtig startpunt zijn met leerlingen. Zij kunnen bij het vak geschiedenis als historische factcheckers controleren waar het algoritme de feiten correct weergeeft en waar het zijn antwoorden bij elkaar fantaseert. Dit doet een groot beroep op de onderzoeksvaardigheden en de mediawijsheid van een leerling. Als je dit in de in de geschiedenisles wil brengen, gebruik dan de bijgevoegde werkvorm ‘Chatten met Napoleon’.
Daarnaast is de onbetrouwbaarheid van ChatGPT ook zijn kracht. Het algoritme is niet bezig met of iets feitelijk juist is of niet en komt daardoor met hele creatieve antwoorden. Je kan het daarom historische personages laten spelen of teksten laten schrijven in een specifieke stijl: Hoe zou een rapbattle tussen Julius Caesar en Cleopatra eruit zien? ChatGPT weet het antwoord.
De mogelijkheid om het gesprek aan te gaan, maakt ChatGPT ook tot zo’n interessant hulpmiddel voor het onderwijs. Een leerling kan het programma vragen om begrippen uit te leggen in eenvoudig taalgebruik. Vergeten wat de regels zijn bij de past perfect tense, of wil je de regels weten om een brandpunt te bepalen? ChatGPT geeft antwoord op de vraag. De leerling kan het algoritme ook vragen om bepaalde onderdelen nog extra uit te leggen, wanneer het niet in één keer duidelijk is. Ook kan je het algoritme vragen om iets simpeler uit te leggen, het past dan de moeilijkheidsgraad van zijn woorden/zinnen aan.
Bij dit type basisvragen weet het programma in begrijpelijke taal snel een antwoord voor je klaar te zetten. En ChatGPT heeft, anders dan een docent, op elk moment tijd voor een 1-op-1 gesprek. Dit kan ideaal zijn voor een leerling die een gesprekje wil oefenen in het Engels, Frans, Duits, Spaans of willekeurig welke andere taal. Die uitwisseling is waardevol, net zoals een gesprek met een klasgenoot over de lesstof dat zou zijn: De ander is geen expert en maakt soms fouten, maar het gesprek zelf is al leerzaam.
Ten slotte kan je ChatGPT ook vragen om een tekst die je zelf geschreven hebt te controleren op bijvoorbeeld jouw taalgebruik. Misschien heeft het algoritme nog tips om bondiger te formuleren?
Ondanks alle voors en tegens is ChatGPT vanaf nu niet meer weg te denken uit het onderwijs. Leerlingen 
weten inmiddels hun weg goed te vinden naar de online hulpbron en zullen het niet nalaten om het in te zetten voor hun opdrachten. Docenten moeten zich hiervan bewust zijn en moeten zoals bij elke transitie zich aanpassen aan de nieuwe werkelijkheid. Deze ontwikkeling stopt namelijk niet. Er wordt gewerkt aan een grote update van het GPT-algoritme en er wordt gespeculeerd over hoe snel die zal verschijnen. Daarnaast staan ook de ontwikkeling van algoritmes van andere bedrijven niet stil. En, mocht je op een vrije avond behoefte hebben aan contact, dan kan je altijd een chatgesprek aangaan met Newton.
Pim Renou is informatiespecialist educatie bij de HU-bibliotheek en Pieter Mannak is lerarenopleider geschiedenis bij de HU. Dit artikel verscheen, in een vorm gericht op geschiedenisdocenten, op de website van VGN Kleio.
Alle afbeeldingen bij dit artikel zijn gegenereerd door DALL.E 2, een AI dat afbeeldingen genereert.
Lesplan – Chatten met NapoleonWat? Een interviewgesprek voeren met Napoleon (of een ander historisch persoon). Op basis van de uitkomst uit dit interview en de geselecteerde primaire bronnen van de docent trekken leerlingen een conclusie. Wie? Leerlingen uit elke klas, ongeacht niveau. De docent moet hierbij wel rekening houden met het thema, niveau en complexiteit van persoon/thema. De differentiatie zou kunnen toegepast worden in het geven van de startvraag, selectie van bronnen, etc. Wanneer? Ter concretisering van de persoon Napoleon en/of de een gebeurtenis zoals de slag bij Waterloo. Hoe lang? 1 les van 50 minuten. Hoe werkt het? Stap 1: Het gebruik van ChatGPT. Je vertelt aan het programma dat je wilt dat hij antwoord geeft alsof hij Napoleon Bonaparte is. Stel het programma bijvoorbeeld de volgende vraag: Vertel vanuit de ik-persoon als Napoleon Bonaparte waarom je de slag bij Waterloo verloor. Stap 2: In kaart brengen van de respons. Laat leerlingen in kaart brengen wat het antwoord is. Wat waren oorzaken voor het verlies van de slag bij Waterloo? Stap 3: Voeg bronnen toe. Laat leerlingen (primaire) bronnen lezen over de slag bij Waterloo. Leg de oorzaken die ze daar vinden naast het antwoord van ChatGPT. Waar zien ze overeenkomsten/verschillen? Trekt Napoleon, in de vorm van de chatbot, een goede conclusie? Stap 4: Voeg informatie toe. (bovenbouw toevoeging) Leerlingen vinden mogelijk meer oorzaken dan beschreven staan in het antwoord van de chatbot. Deze informatie kunnen zij dan ook stoppen in een vraag aan de chatbot. Stap 5: Perspectief bepalen Vergelijk het perspectief van de geselecteerde bronnen met het perspectief van Napoleon in ChatGPT. Welke conclusie kun je op basis van deze perspectiefvergelijking trekken? Stap 6: Concluderen Geeft chatbot Napoleon een gedegen antwoord of zitten er hiaten in het systeem? Welke informatie zou je toevoegen/weglaten uit het antwoord van de chatbot? Wat levert het op? De werkvorm levert op dat leerlingen actief een bepaald thema of ontwikkeling uitwerken op een creatieve manier. In plaats van een statische bronanalyse kunnen zij een historisch persoon bevragen en verwerven zij kennis en werken ze met bronvaardigheden, maar ook hun vaardigheden rondom argumentatie. |
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
