Een paar uur voor we naar de drukker gaan, ligt het er: het Onderwijsverslag 2011/2012. En het valt niet mee, wat mij betreft. Een citaat, zoekt u dan het woord dat ik daarin heb veranderd? ‘Het is voor onze winkelbedrijven niet vanzelfsprekend dat de belangrijkste kwaliteitsindicatoren allemaal als voldoende worden beoordeeld.’ Tja, doe ik vaker: de belangrijkste onderwerpen in een zin vervangen door iets waar ik een gevoel bij heb. Vervang islamieten door joden in de toespraken van Wilders: Opeens klink het nog explosiever wat hij zegt. Of vervang scholen door ziekenhuizen in het jaarlijkse verslag van de onderwijsinspectie. Zouden we het pikken als daar de belangrijkste kwaliteitsindicatoren niet gehaald werden? Nee toch?

Soms heb ik de indruk dat de toon van het Onderwijsverslag bewust eufemistisch is; de overheid wil de onderwijssector niet van zich vervreemden door al te kritisch te zijn. En ik wil u als lezers trouwens ook niet kwijt natuurlijk. Buckle up dus, riemen vast. Want er staan nare dingen in het verslag. ´In het basisonderwijs zijn op 46 procent van de scholen alle normindicatoren van het onderwijsproces voldoende.´ En op 54 procent dus niet, denk ik dan. ‘20 Procent van de afdelingen in het voortgezet onderwijs heeft het onderwijsproces op alle normindicatoren op orde.’ 80 Procent niet dus, can you imagine… Ergens anders schrijft de inspectie: ‘Scholen zijn tevreden zo lijkt. Hebben ze geen ambities of lukt het ze niet zich te verbeteren?’ Een beetje jennerig voegt de inspectie er aan toe: ‘In andere landen lukt dit wel.’

Soms klinkt het onderwijsverslag wat schizofreen: ‘Prestaties van leerlingen en studenten zijn goed’ staat op pagina 18. Maar een zin daarboven staat er doodleuk: ‘In vergelijking met andere landen is er in Nederland weinig verschil tussen hoog en laag presterende leerlingen en haalt slechts 3 tot 7 procent van de leerlingen in groep 6 het hoogste niveau.’ Is dat goed, denk ik dan?

En de scholen die het goed doen? Volgens de inspectie maakt een deel van hen strategische keuzes om goede resultaten te kunnen halen. Ze sluiten leerlingen uit via de Eindtoets of laten grote groepen leerlingen doubleren in het jaar voor het examenjaar. In het bedrijfsleven zou je zeggen: we hebben de jaarcijfers een beetje geflatteerd. Mag niet, toch?

Het beeld dat goede leraren van zichzelf hebben komt vaak overeen met wat de inspecteurs observeerden, maar ‘voor zwakkere leraren geldt dit niet’ constateert de inspectie droog. Ze hebben onvoldoende inzicht in eigen sterke en zwakke punten. ‘Blijkbaar krijgen deze leraren onvoldoende feedback van collega’s of van de schoolleiding.’ Ook de pabo’s en de lerarenopleidingen krijgen een veeg uit de pan. Volgens mij staat er dit jaar voor het eerst onomfloerste kritiek: ‘Zolang niet alle beginnende leraren de lesstof duidelijk kunnen uitleggen, kunnen de opleidingen verbeteren.’ Als je diploma’s uitdeelt, ben je verantwoordelijk, met andere woorden. Geldt trouwens ook voor bestuurders, vindt de inspectie: ‘Onderwijskwaliteit is kerntaak besturen’ staat er in koeienletters boven een hoofdstuk. Now we´re talking. Want u als leraren en schoolleiders moet het doen, maar met de middelen en de aansturing die de bestuurders u gunnen. Wat het verslag zegt: ‘Er is voor veel uitgavenposten weinig kennis beschikbaar over de effecten op onderwijskwaliteit.’

Bussemaker en Dekker lieten laatst weten dat bestuurders voortaan hoofdelijk aangesproken kunnen worden op falen. Combineer dat met de waarschuwing van de inspectie dat basiskwaliteit niet meer voldoende is en er daarboven ook andere categorieën zullen worden onderscheiden. We gaan weer leren!