Beeldtaal

Ik las het en begreep niet waarom een tekst over handen met een grote voorliefde voor het betasten van wratten viel onder de noemer 'literatuur'. Tot hij me vroeg of de leeftijd van de hoofdpersoon me was opgevallen: 33 jaar. Ik leerde voor het eerst dat literatuur over een dubbele bodem beschikt die pas zichtbaar wordt wanneer je kennis van zaken hebt. Een dergelijk begrip en kennis van de Nederlandse literatuur zijn onmisbaar in het onderwijs, dat moge duidelijk zijn. Maar hoe zit dit met andere culturele vormen? Hoe zit het in het onderwijs met muziek, theater en misschien in dit tijdperk wel de meest belangrijke: film?

Deze vraag stelde Felix van Es, student aan de Nederlandse Filmacademie, afgelopen september in een lezersbrief in het NRC Handelsblad. Van Es betreurt het feit dat er in het onderwijs zo weinig aandacht besteed wordt aan de Nederlandse film. Film dient namelijk net als literatuur als een referentiemiddel en daarnaast brengt het verschillende kunstvormen samen, die belangrijk zijn. Van Es zou graag in een vak als CKV (Culturele en Kunstzinnige Vorming) een verplichte filmlijst zien, net zoals er een verplichte literatuurlijst is voor het vak Nederlands. De reden dat prijswinnende films in alternatieve filmhuizen aanzienlijk minder goed bezocht worden dan de populaire kaskrakers (zoals Costa! en Gooische Vrouwen) is volgens Van Es dat bezoekers niet genoeg kennis hebben over het aanbod. Op school zou deze kennis al aangeboden moeten worden, zodat kinderen zich ontwikkelen tot volwaardige consumenten.

In juli 2013 is besloten dat het vak CKV een verplicht examenvak blijft op havo en vwo. Wel moet het kunst- en cultuuronderwijs volgens staatsecretaris Dekker van Onderwijs een kwaliteitsimpuls krijgen, zodat de lessen aantrekkelijker en waardevoller worden. Dit is een belangrijk besluit, aangezien het vorige kabinet CKV nog wilde schrappen, zodat scholen meer tijd konden besteden aan de kernvakken Nederlands, Engels en wiskunde. Dekker denkt dat afschaffing van CKV niet leidt tot beter onderwijs in de drie kernvakken. Hij wil scholen meer vrijheid geven om de CKV-lessen in te vullen. Zo zijn leerlingen niet meer verplicht om zes tot acht culturele activiteiten te doen. Maar wat kunnen scholen met deze vrijheid? Hoe geef je leraren inzicht in het belang van filmeducatie, en – misschien nog wel belangrijker – hoe leer je leerlingen kijken naar film.

Dit zijn belangrijke vragen. En ze komen niet uit de lucht vallen. Uit onderzoek onder 700 jongeren van EenVandaag en dagblad Trouw blijkt dat zeven op de tien (71%) jongeren de kennis die ze bij CKV hebben opgedaan niet waardevol vinden. Het vak wordt door hen als 'nutteloos' bestempeld. Omdat ze er gevoelsmatig niets van opsteken voelt het als 'een uur niets doen'. Meer dan de helft van de onderzochte leerlingen (59%) gebruikt de CJP cultuurkaart (die alle scholieren krijgen en die korting geeft bij bezoek aan musea, bioscopen, theaters en festivals) niet in hun vrije tijd.

Het vak lijkt zijn uitwerking op leerlingen dus te missen. Kennisnet meldt dat het oorspronkelijke doel van het CKV examenprogramma was dat "de kandidaat een gemotiveerde keuze kan maken voor voor hem/haar betekenisvolle activiteiten op het gebied van kunst en cultuur...". Deze doelstelling is in 2007 geschrapt, maar zou nog steeds als leidraad moeten dienen. Om deze reden onderzoekt Didactief in het januarinummer hoe film een passende plek kan krijgen in het onderwijs. Want film is beeldtaal. En zoals kinderen de Nederlandse taal goed moeten leren spreken, is het minstens zo belangrijk voor hun ontwikkeling dat ze deze beeldtaal beheersen.

Bent u geïnspireerd? U kunt uw leerlingen alvast laten kennismaken met het (kritisch) kijken naar en maken van nieuws in beeld. Stichting De Frisse Blik biedt dit jaar 'Wat is Waar? Nieuws!' lessen aan voor de bovenbouw van het PO, dat leerlingen aanzet om na te denken over nieuws. De lessen kunnen middels het 'flipping the classroom' principe door docenten zelf gegeven worden. Als afsluiting van het project mogen de leerlingen een eigen nieuwsreportage maken, waarvan de beste geselecteerd worden voor de website van het Jeugdjournaal. Dankzij subsidie kan De Frisse Blik het project aanbieden voor €250,- per klas. Inschrijven kan tot 1 december op www.defrisseblik.nl.

Mirjam van Zuidam is stagiaire bij Didactief.