Tien hoofdzonden

1. De leerpiramide
De leerpiramide lijkt zo handig om weer te geven wat de effectiviteit is van onderwijsvormen. Maar er is geen enkele basis voor de gebruikte percentages. Zelfs het instituut dat iedereen citeert, zegt geen data te hebben. Verder is de piramide gewoon een verbastering van Edgar Dales mediakegel (1946), die aangeeft hoe media verschillen langs een continuüm van abstract (taal, letters) tot concreet (direct ervaren).

2. Leerstijlen
Helaas, wat logisch klinkt, hoeft niet waar te zijn. Aan deze manier van kijken naar hoe kinderen leren, en dus hoe de leerkracht het onderwijs moet inrichten, kleven minimaal drie problemen. Ten eerste, meestal gaat het om wat mensen zeggen over hoe zij het liefst leren. Ten tweede is er een groot verschil tussen deze voorkeuren en wat tot beter leren leidt. Ten slotte, hierdoor zet je leerlingen onterecht in hokjes en handel je daarnaar.

3. Digital natives
Er is geen enkel bewijs dat jongeren van tegenwoordig bijzondere vaardigheden bezitten en daardoor anders zouden leren. De voorvechters van deze ideeën baseren zich louter op hun eigen ervaringen en anekdotisch bewijs.

4. Multitasken
Multitasken is het tegelijk kunnen uitvoeren van twee of meer taken die denken of informatieverwerking vereisen, en dit zonder verlies van snelheid of nauwkeurigheid. Dit kunnen wij niet. We kunnen wel schakelen tussen taken. Dit kost tijd en het vereist ruimte in het werkgeheugen. Als we toch proberen te multitasken, doen we de taken slechter en kost het meer tijd.

Voorkennis bepaalt of
leerlingen begrijpen
wat ze op internet lezen

5. Google
Zonder een degelijke kennisbasis kun je weinig met wat je op internet tegenkomt. Wat we lezen en begrijpen wordt bepaald door wat we al weten, en niet andersom. Helaas hebben leerlingen in het beste geval minimale voorkennis over een onderwerp (ze zijn immers leerling; als ze de kennis al hadden, zouden ze experts zijn).

6. Problemen oplossen
Hiervoor moet je kennis van en vaardigheden in het probleemdomein hebben. Het kan zijn dat je mogelijke oplosstrategieën leert, maar dit is procedurele kennis (weten wat de stappen zijn). Zonder domeinspecifieke kennis wordt problemen oplossen een oefening in trial-and-error.

7. Ontdekkend leren
Ontdekkend leren vergt veel van je werkgeheugen, temeer omdat onervaren leerlingen alle elementen in het domein met elkaar in verband kunnen brengen. Zij krijgen te maken met een explosie van combinaties, zonder de kennis om die onder controle te houden. Resultaat is belasting van het werkgeheugen en niet leren.

8. Motivatie leidt tot leren
Tussen motivatie en leren bestaat geen wederzijdse relatie (in de zin dat motivatie zou leiden tot leren én leren zou leiden tot motivatie). Motivatie levert dus geen succes op, maar succes smaakt wel naar meer.

9. Grit
Grit is zo gedreven zijn om je doel te bereiken dat je nooit ofte nimmer opgeeft en er alles aan doet om het te bereiken. Kortom doorzettingsvermogen, toewijding, voortvarendheid en veerkracht. Onderzoek laat zien dat er nauwelijks verband is tussen grit en leerprestaties of onthouden. Alleen al doorzettingsvermogen hangt sterker samen met leren!

10. Creativiteit
School doodt creativiteit, zegt Ken Robinson, maar hij definieert creativiteit zelf als ‘het proces van het hebben/verzinnen van originele ideeën die waarde hebben – meestal het resultaat van de interactie van verschillende disciplinaire manieren van dingen zien’. Met andere woorden, op basis van domeinspecifieke kennis! Zonder kennis en vaardigheid geen creativiteit.


Paul Kirschner is universiteitshoogleraar en hoogleraar Onderwijspsychologie aan de Open Universiteit. Download of bestel het boek hier.

Deze column verscheen in Didactief, januari/februari 2019. 

Verder lezen

1 Op de schouders van reuzen
2 Blog 'Op de schouders van reuzen'