Goed schrijven is een zeer belangrijke, maar ook zeer complexe vaardigheid. Veel leerlingen kunnen moeilijk een samenhangende tekst schrijven waarin zij hun gedachten als een mooi geheel structureren en presenteren. Tijdens het symposium werden twee onderzoeken gepresenteerd over dit onderwerp.
Teresa Limpo (Universiteit Porto, Portugal) presenteerde haar onderzoek naar de effectiviteit van twee aanpakken voor basisschoolleerlingen (groepen 7 en 8) voor het leren schrijven van een opiniestuk. De eerste was een strategie voor schrijfplanning en zinsconstructie en is gericht op: Wat wil je zeggen? Wat is het idee dat je over wilt brengen (uitbreiding, contrast, oorzaak)? Wat is het beste verbindingswoord? Hoe kan je de tekst verrijken met bijwoorden en bijvoeglijke naamwoorden? En de instructie maakte gebruik van het Zelfgereguleerde Strategieontwikkelingsmodel (Self-Regulated Strategy Development (SRSD)). Vergeleken met een standaard schrijfinstructie leidde instructie in planning en zinsconstructie tot betere schrijfplannen en betere zinnen in de betogen. Planninginstructie bevorderde niet alleen het betoog, maar zelfs het zins- en woordniveau en omgekeerd leidde instructie over zinsconstructie ook tot een beter betoog.
Milou De Smet die eind januari 2014 promoveert aan de Open Universiteit, toonde het effect van een elektronische outlinetool op het schrijven van een betoog door VO-leerlingen. Deze outlinetool, te vinden in ieder tekstverwerkingsprogramma, blijkt bij te dragen aan de tekstkwaliteit in gevallen waarin leerlingen over een nieuw onderwerp, waarover ze vooraf niks wisten, een betoog moesten schrijven. Maar wanneer zij een tekst moesten schrijven over een onderwerp waarover zij het uitgebreid in de klas hadden gehad, maakte het geen verschil of zij wel of niet eerst een plan maakten met de outlinetool. Met andere woorden, als je al weet wat je gaat schrijven of al veel weet van het onderwerp, dan maakt een tekstplan vooraf geen verschil.
Daarnaast zijn de effecten vooral zichtbaar voor leerlingen die voor de tweede keer met de outlinetool schrijven. Ofwel: oefening baart kunst. Voorafgaand aan het schrijven een tekstplan maken met een elektronische outlinetool helpt leerlingen met het organiseren en uitwerken van hun teksten. Ze moeten daarin wel expliciet instructie krijgen, weten wanneer deze strategie helpt en oefenen met het toepassen van deze strategie.
Zelf heb ik net samen met Theresa Guasch, Anna Esposa en Ibis Alvarez (Open Universiteit van Catalonië) een artikel gepubliceerd over terugkoppeling bij gezamenlijk schrijven. Dit betreft het gezamenlijk schrijven van een betoog op universitair niveau, maar is toepasbaar op andere niveaus. In het voortgezet onderwijs moeten leerlingen bijvoorbeeld steeds vaker in teams aan schrijfopdrachten werken. Deze opdrachten variëren van klassiek schrijven in een groep tot het gebruik van wiki's voor het gezamenlijk schrijven. Uit ons onderzoek bleek welke feedback het schrijven verbetert. Epistemische terugkoppeling: terugkoppeling waarbij de schrijver kritisch verzocht wordt uitleg dan wel verheldering te geven al dan niet gecombineerd met suggesties voor hoe de schrijver verder kan gaan en uitnodigingen om ideeën te onderzoeken, verbreden of verbeteren, is effectiever dan correctieve terugkoppeling (alleen verbeteren van fouten). Zowel de kwaliteit van de producten (de tekst) als het proces (samen schrijven) wordt hierdoor beter.
Schrijven, zo weet ik uit eigen ervaring, is moeilijk. Maar de wetenschap is bezig grote stappen te zetten om leerkrachten uit te rusten met de benodigde gereedschappen om het aan hun leerlingen te leren.
Gepubliceerd in het decembernummer 2013 van Didactief.
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
