All together now!

All together now! Dit was de titel van de oratie van collega-hoogleraar Tim Huijts, eind november. Rode draad: zoek de samenwerking op, ook in je werk. Onderzoek laat zien dat dit je gelukkiger, gezonder en beter in je werk maakt. Samenwerken leidt tot positieve gezondheid (‘positive health’), waardoor je gezonder en langer leeft (Huijts, 2023). Ook voor leraren. Leraren die samenwerken met collega’s zijn gelukkiger, gezonder en doen hun werk beter.

Voor wie het werk van John Hattie kent, is dit geen verrassing. Zijn levenswerk is het samenbrengen van alle bevindingen uit wetenschappelijk onderzoek, om te bepalen waar onderwijs het meest van profiteert. Zijn onderzoek poogt de werkzaamheid van aanpakken in het onderwijs in kaart te brengen. Hierbij kijkt hij naar de effectiviteit voor leerlingen in vrijwel alle effectstudies die er over het onderwijs bestaan. In totaal bestudeerde hij meer dan tweeduizend meta-analyses, met bevindingen van 130 duizend studies met 400 miljoen leerlingen. Steviger gaan we het niet krijgen, in de wetenschap. De conclusie is helder: de nummer één interventie is ‘collective teacher efficacy’. Met andere woorden: leraren werken samen aan een gemeenschappelijk doel en geloven samen positieve resultaten met leerlingen te behalen. Kansrijke programma’s als de Transformatieve School van Iliass El Hadioui zijn gericht op het verhogen van deze collective teacher efficacy.

Op scholen is er veel winst te behalen in de samenwerking tussen leraren. Als je ze in Nederland namelijk vraagt in hoeverre ze samenwerken, valt dit vaak erg tegen. Uit een grootschalig internationaal onderzoek onder leraren, TALIS, bleek dat slechts één op de zes leraren tenminste eenmaal per maand vakinhoudelijk samenwerkt met collega’s (OECD, 2018). Dit is veel minder dan hun collega’s in andere landen. Het gaat hier met name om samenwerken door lesgeven in dezelfde klas en het samen volgen van scholing. Het bekijken van elkaars lessen en het ontwikkelen van gezamenlijke aanpakken, doet slechts 1 op de 12 leraren maandelijks. Dat is echt weinig.

Je vraagt je af waarom. Hier komen schoolleiders in beeld. Zij spelen een centrale rol in het stimuleren en faciliteren van samenwerking. Helaas doen ze dit in Nederland, vergeleken met andere landen, veel minder: slechts één op de drie schoolleiders stimuleert samenwerking, volgens TALIS. Dit is het een-na-laagste percentage van de vijftig onderzochte landen! Alleen Japan scoort slechter. Hoe kan dit? Weten schoolleiders wel hoe nuttig samenwerking is voor het welzijn en functioneren van hun leraren? En besteden opleidingen voor schoolleiders wel genoeg aandacht aan het bevorderen van de samenwerking tussen leraren?

In onderwijs is er geen ‘silver bullet’ of wonderpil waarmee je lessen en scholen verbetert. Maar als er iets in de buurt komt, is het wel: leraren die samenwerken aan een gemeenschappelijk doel. Hattie’s onderzoek laat zien dat dit de effectiefste interventie is, in alle scholen en in alle landen. Het is ook nog eens goed voor je welbevinden, als leraar. En het maakt je werk leuker. Ik herhaal daarom graag de oproep waar ik mee begon: all together now! Je zal er veel aan hebben.

Inge de Wolf is bijzonder hoogleraar Onderwijssystemen aan de Universiteit Maastricht, directeur van Education Lab en werkzaam bij het NRO.

Bronnen
Tim Huijts, All together now! Positief gezond Werken en leren. Oratie Universiteit Maastricht, 17 november 2023.

OECD, TALIS 2018 Results (Volume II): Teachers and School Leaders as Valued Professionals. Parijs, 2018. Figure II.4.2.