Corona en welvaart

De meeste havo-leerlingen in mijn economieklassen – die ik nu van afstand lesgeef – vinden de coronacrisis niet zo’n groot probleem. In de economieles hebben ze geleerd dat vergrijzing een groot en kostbaar vraagstuk is. Ze hebben geleerd dat de stijgende uitgaven aan zorgkosten een probleem zijn. En dat rijke landen een groot bruto binnenlands product (bbp) hebben per inwoner. In de ogen van de economisch opgeleide havist is corona geen probleem maar een oplossing.

Want ga maar na, melden ze triomfantelijk: corona treft ouderen en zwakkeren. Die zijn niet meer actief en dragen dus niets bij aan de economie. Ze zijn juist een kostenpost. Wanneer er minder van hen zijn, dan stijgt het bbp per inwoner en zijn we dus beter af. Van deze redenering word ik verdrietig. Helaas is ze in het huidige economieprogramma niet fout. Bbp per hoofd van de bevolking wordt daarin gepresenteerd als een maatstaf voor welvaart, maar die welvaart zelf wordt niet gedefinieerd. Een hoger bbp is hogere welvaart, zo redeneren de leerlingen.

Maar dat klopt niet. Economen hanteren al heel lang een uitgebreide definitie van welvaart. De (brede) welvaart van een (gezins)huishouden is de waarde van behoeftebevrediging van schaarse goederen, zoals de consumptie van goederen en diensten, vrije tijd, milieu, infrastructuur en veiligheid. De lijst is naar believen aan te vullen: welvaart omvat alles wat schaars is.

Deze definitie komt pas vanaf 2023 in het economieprogramma. Samen met een club economen wil ik nog verder gaan. Wij werken aan een nieuwe lesmethode (zie sieo.nl). Simpel gezegd willen we leerlingen laten inzien dat het in de economie niet draait om eigenbelang, maar om samenwerken. Een voorbeeld: leerlingen vinden het volkomen begrijpelijk dat mensen wc-papier hamsteren. Anderen doen dat immers ook. Het gevolg is dat de schappen leeg zijn en dat laatkomers slechter af zijn. De welvaart is niet hoger geworden, maar lager. Het onderwijs zou daarom moeten focussen op hoe we meer rekening met elkaar kunnen houden. En dat doen we door de effecten van ons gedrag op anderen mee te nemen in onze afweging.

Terug naar corona en de welvaart. De getroffen ouderen zijn opa’s en oma’s die belangrijk zijn in de levens van veel mensen. Ze verhogen de welvaart door het simpele feit dat ze er zijn. Dat ze leven. Dat zou een gedroomd antwoord zijn van de havist van de toekomst.

Ferry Haan is docentenopleider aan de HvA en docent economie en onderzoekscoördinator aan het Jac. P. Thijsse College in Castricum. Lees hier al zijn columns.

Dit artikel verscheen in Didactief, april 2020.