Burn out nu, of over een paar jaar?

Ik flapte het eruit voor ik er erg in had. Een ouder vroeg zich af of haar dochter mee zou willen doen aan een speciaal programma voor goede leerlingen. Ze vermoedde dat haar dochter bang was dat haar cijfers zouden dalen. ‘Willen jullie de burn out nu, of over een paar jaar?’, kaatste ik terug in een zaal vol andere ouders.

Had ik niet moeten doen.

Toch ontstond er wel een fijne discussie. Hoeveel druk leggen sommige kinderen zichzelf op? Leren ze ergens in hun schoolloopbaan hoofdzaken van bijzaken te onderscheiden?

In het excellentieprogramma dat wij Flexcellent noemen, is de kern van het aanbod dat leerlingen lessen mogen inruilen voor projecttijd. Leerlingen kwalificeren zich door hoger dan een 7,5 als gemiddeld cijfer te scoren. Uit het onderzoek dat wij tot nu toe gedaan hebben, blijkt dat deze deal de cijfers verhoogt, niet verlaagt.

Toch doen sommige leerlingen, vaak meisjes, niet mee. Ze zijn te bang om informatie te missen die in de lessen wordt gedeeld. Voor dit soort leerlingen is mijn advies altijd om de stap wel te wagen. Misschien verhoogt het tijdelijk de stress, maar leren loslaten is ook een nuttige levensles. Wanneer leerlingen leren hoe ze opgelopen achterstand weer efficiënt in kunnen lopen, is veel gewonnen. Het is een les die de leerling wapent voor de toekomst.

Een vriend vertelde mij jaren geleden dat hij door had welke mensen een hoog risico liepen op een burn out. Ik weet niet of hij zich baseerde op onderzoek, maar dat is ook niet belangrijk. Zijn uitspraak was intuïtief genoeg.

Iemand die onderweg is naar een burn out heeft volgens deze vriend altijd drie eigenschappen. Hij/zij is loyaal. Hij/zij is perfectionistisch en hij/zij kan geen ‘nee’ zeggen. Deze drie positieve eigenschappen bij elkaar tellen op tot een giftige cocktail, die maakt dat iemand het niet lang trekt. In geen enkel beroep en al helemaal niet in het onderwijs.

Ik ken inmiddels zoveel mensen die een keer tegen een burn out zijn aangelopen, dat je je bijna afvraagt of je wel normaal bent, wanneer je nog niet aan de beurt bent geweest. Ik leg deze burn outs altijd langs de drie vereiste eigenschappen, en ben nog nooit teleurgesteld geweest. Het zijn altijd goede hardwerkende, perfectionistische mensen die het op lopen.

In mijn ogen is het nuttig wanneer leerlingen al vroeg strategieën ontwikkelen om zich later staande te houden. Sommige excellente leerlingen staan onder grote druk, van hen zelf of van hun tijger-moeders. Uit onzekerheid verzetten ze liever twee keer te veel werk, dan één keer te weinig.

Ik ben er trots op dat ik onlangs een leerlinge die een 5,5 voor mijn vak stond, heb overgehaald om minder hard te werken, in plaats van harder. Deze eindexamenleerlinge haalde hierna geen lager cijfer, maar juist veel hoger. Ze moest efficiënter met haar tijd omgaan en concentreerde zich op de hoofdzaken.

Leerlingen zoals zij moeten leren hoofd- en bijzaken te scheiden. De afgelopen jaren heeft de nadruk in het onderwijs op excellentie gelegen. De komende jaren lijkt ‘kansengelijkheid’ het centrale thema te worden. Omgaan met stress zou hier bij moeten.

Misschien moeten we daarom een vaardigheid toevoegen aan de 21^e-eeuwse vaardigheden. Naast alle bekende skills, is leren ‘wat belangrijk is en wat niet’, ‘wat wel aandacht verdient en wat niet’ in mijn ogen belangrijker dan ICT-vaardigheden.

Deze lessen zijn te leren op school. Heel veel leerlingen brengen het al in de praktijk. Het zou een mooie onderzoeksvraag zijn: hoe groot is de kans op een burn out voor een vertegenwoordiger van de zesjescultuur? Mijn vermoeden zou zijn: niet zo groot.

Verder lezen

1 Relax, meneer de perfectionist!