Zelfregulerend leren betekent dat je als leerling weet welke gereedschappen je kan inzetten die je helpen om beter te leren. En dat je dat proces kan reguleren. Denk hier bijvoorbeeld aan het toepassen van voorkennis, het organiseren van de leerstof en het plannen en controleren van het leerproces. Uit onderzoek weten we dat kinderen die dit onder de knie hebben, het beter doen op school. Zij leren dit het beste als zij hierover expliciete instructie krijgen (zie kader). Helaas zien we in verschillende studies dat dat nog nauwelijks gebeurt.
Zelfregulerend leren doen leerlingen niet vanzelf
|
Daarom ontwikkelden we tien jaar geleden samen met onderwijsprofessionals van acht basisscholen iSELF – een professionaliseringsaanpak voor het bevorderen van zelfregulerend leren. Dit bestaat uit een plenaire training waarin leraren op praktische wijze leren hoe ze het zelfregulerend leren van leerlingen expliciet kunnen aanleren, drie coachingsessies waarin leraren feedback ontvangen van een ervaren trainer en ondersteunende materialen zoals een handboek, uitgewerkte lesplannen, een weekkalender met tips en een poster. Wat leverde het op?
Om dat te onderzoeken, filmden we de lessen van in totaal 30 leraren van 14 verschillende basisscholen. Bij de start van ons onderzoek namen we van ieder van hen een les op, waarna we hen opsplitsten in een groep van 18 deelnemers aan iSELF en 12 leraren die geen training kregen (de zogeheten controlegroep). Na afloop van het programma filmden we hen allen opnieuw.
De opnames analyseerden we aan de hand van een observatie-instrument waarbij we de instructie van leraren per minuut bijhielden. We keken hierbij specifiek naar de tijd die leraren besteedden aan het geven van expliciete instructies. Daarnaast interviewden we vijf leraren die deelnamen aan iSELF.
Onze resultaten laten zien dat het expliciet aanleren van gereedschappen voor zelfregulerend leren ook voor de leraren in onze studie een fikse uitdaging is. 
Sterker nog, we ontdekten dat zowel in de voormetingen van beide groepen als in de nameting van de controlegroep expliciete instructie voor zelfregulerend leren totaal afwezig was.
En wat leverde iSELF op? Van de achttien deelnemers gaven elf leraren gemiddeld genomen 1 à 2 keer per les een expliciete instructie in de nameting. Meer dus dan leraren in de controlegroep, maar liever hadden we gezien dat alle deelnemers vooruit waren gegaan.
Er lijkt dus nog veel werk aan de winkel als we leraren willen ondersteunen bij het stimuleren van zelfregulerend leren. Met iSELF lijken leraren wel een stapje in de goede richting te zetten. Zo gaven leraren in de interviews aan dat ze door de aanpak zich meer bewust waren geworden van het belang van het geven van expliciete strategie-instructies.
Patrick Sins, lector Vernieuwingsonderwijs Thomas More hogeschool en lector Leren Hogeschool Rotterdam.
Extra bron:
Sins, P. H. M., de Leeuw, R., de Brouwer, J. & Vrieling-Teunter, E. M. (2023). Promoting explicit instruction of strategies for self-regulated learning: evaluating a teacher professional development program in primary education. Metacognition Learning (2023).
1 Leer te leren in het hbo
2 ‘Teaching is an art’
3 Drie keer is scheepsrecht als het om leren gaat
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
Wat weet ik hier al van? Dat zet ik bijvoorbeeld in een woordweb. Nieuwe informatie die ik tijdens het maken van de sommen verzamel, kan ik op deze manier koppelen aan wat ik hier al over weet. Handig! Nu heeft mijn nieuwe informatie gelijk een plekje gekregen. Ik hoef niet alles opnieuw te leren, want sommige dingen weet ik dus al.” 
