VVE – Weg ermee?

Of je de onderzoeksresultaten nu linksom of rechtsom benadert, omkeert, tegen het licht houdt, kneedt of uitperst, inzoomt of uitzoomt, de resultaten blijven steeds hetzelfde. Kinderen die op een kinderdagverblijf, peuterspeelzaal en/of school gezeten hebben waar aan VVE wordt gedaan, presteren later niet beter dan kinderen die geen VVE hebben gehad. Ook is er geen verschil tussen de groepen als het gaat om hun sociale competenties. En dan is er al rekening gehouden met hun achtergrond, oftewel: kinderen met dezelfde beginsituatie, waarvan de één naar een VVE-groep gaat en de andere naar een 'gewone' groep, verschillen daarna niet van elkaar. Diverse kleinschalige studies hadden dat al laten zien, maar nu is er ook een groot landelijk onderzoek van het Kohnstamm Instituut uitgekomen waaruit blijkt dat aan VVE geen effecten kunnen worden toegeschreven. Dus...weggegooid geld en meteen ophouden dan maar?

Wacht even. In de Verenigde Staten en diverse andere buitenlanden worden veelal wél effecten gevonden van goede voorschoolse voorzieningen. En onder internationale wetenschappers is er duidelijk consensus: investeren in de vroege jeugd, door jonge kinderen heel goede voorzieningen te bieden, levert veel op. Voorschoolse voorzieningen van hoge kwaliteit worden juist dé verstandigste investering gevonden. Voor de ontwikkeling van het jonge brein is stimulering erg belangrijk, en die kan bij uitstek worden geboden in voor- en vroegschoolse instellingen. Elke geïnvesteerde dollar in goede voorzieningen voor het jonge kind, wordt dubbel en dwars (zelfs vier- tot zevenvoudig) terugverdiend. Maar waarom vinden we in Nederland dan geen effecten?

De belangrijkste reden is dat in Nederland de VVE te weinig verschilt van de 'gewone' peuterspeelzalen, kinderdagverblijven en scholen. Ook in de gewone kinderdagverblijven en peuterspeelzalen wordt wel een beetje aan ontwikkelingsstimulering gedaan, en in de kleuterklassen zéker. De speciale VVE-zalen, waarvan zoveel verwacht wordt, kunnen lang niet de kwaliteit bieden die nodig is om echt verschil te kunnen maken.

Het opleidingsniveau van de pedagogisch medewerkers en leerkrachten in VVE-instellingen is (meestal) niet hoger dan daar waar geen VVE gegeven wordt. De interactievaardigheden – hét cruciale element in effectieve VVE - van personeel op VVE-zalen zijn niet beduidend beter dan die van personeel op plaatsen zonder VVE. Ook wordt op VVE-zalen nauwelijks opbrengstgericht gewerkt. Onderzoeken van de inspectie en bijvoorbeeld het Nederlands Consortium Kinderopvang Onderzoek laten zien dat het met de kwaliteit van de ontwikkelingsstimulering op VVE-zalen meestal niet al te best gesteld is. In onderzoekstermen: de experimentele groep (VVE) en de controlegroep (geen VVE) verschillen te weinig van elkaar. Anders gezegd, in Nederland bestaat er nauwelijks VVE van het niveau zoals we dat op sommige plekken in het buitenland aantreffen. En dan vind je nooit effecten.

Willen we wel effecten zien van VVE? Dan moeten we de VVE serieus vorm geven. Zoals dat bijvoorbeeld in Amerika te vinden is, waar een deel van de kinderen fantastische opvang krijgt, de hele week lang. Er zijn daar overigens ook veel straatarme kinderen die helemaal geen opvang of onderwijs krijgen. In Amerika worden er dan ook sterke effecten gevonden van VVE. Zo bezien hoop ik dat we nooit effecten vinden. Want als je je baseert op serieus onderzoek zou je moeten concluderen dat het voor alle kinderen de moeite waard is om excellente voorzieningen te creëren. Met hoogopgeleid personeel met de juiste competenties. Met een goed curriculum, uitgevoerd door prima gekwalificeerde mensen.

De durf om daar in te investeren zal lonen. En de gewenste effecten opleveren: een goede start, leidend tot een betere schoolloopbaan op de langere termijn. De effecten zullen niet optreden in de vergelijking tussen kinderen in Nederland die die voorzieningen wél en niét gehad hebben. Maar wel in internationale vergelijkingen over 20 jaar, tussen Nederland en landen waar ze de VE niet goed op de rails hebben.

Karin Westerbeek is senior adviseur/onderzoeker bij Sardes.

Verder lezen

1 Voor- en vroegschoolse educatie (vve)