Talenten scouten

Tekst Dennis de Kool en Afke Weltevrede
Gepubliceerd op 30-11-2018
Beeld Human Touch Photography

Ieder kind heeft talent. Soms is dat goed meetbaar in het onderwijs, maar er zijn ook talenten die moeilijker te meten zijn (specifieke sociale en creatieve vaardigheden bijvoorbeeld) of die (nog) niet altijd zichtbaar zijn. Onderzoekers van Risbo hebben in opdracht van Stichting De Verre Bergen een verkennend onderzoek gedaan in Rotterdam welke kansen en belemmeringen er zijn voor het optimaal benutten van dat potentieel. Zij benutten literatuur en bevroegen een kleine twintig experts.

Op individueel niveau blijkt het voor basisscholen lastig zicht te krijgen op de thuissituatie van leerlingen en hoe ze hun vrije tijd besteden. ‘Social media monitoring’ software kan daarbij helpen talenten op te sporen. Voor het verbeteren van leerprestaties is het van groot belang om het onderwijs verder te ‘personaliseren’ en nog meer toe te spitsen op individuele behoeften en interesses van leerlingen, zeker in klassen met een grote diversiteit.

Een negatieve, onveilige dynamiek in de klas kan de (talent) ontwikkeling van leerlingen belemmeren. Ook klasgenoten (‘peers’) spelen immers een cruciale rol bij de ontwikkeling en ontplooiing van kinderen. Docenten vinden het een uitdaging om de talenten van leerlingen in de klas te herkennen en te verzilveren. In dat kader is het belangrijk dat scholen (blijven) investeren in de verdere professionalisering van docenten.

Ook een open leercultuur op scholen is van groot belang voor talentontwikkeling. Dit impliceert dat mensen elkaar aanspreken en scherp houden. Intervisietrajecten kunnen daarbij helpen. Ten slotte is ouderbetrokkenheid een cruciale factor die het benaderen van ouders offline en online vergt. Daarnaast is samenwerking met partners in de omgeving van de school een belangrijke factor.

De onderzoekers doen verschillende aanbevelingen voor talentontwikkeling bij leerlingen:

Neem belemmeringen bij kinderen weg, werk bijvoorbeeld aan taalproblemen, zorg dat ze zelfvertrouwen krijgen en goed in hun vel zitten.
Organiseer een goede wisselwerking tussen leerkrachten, leerlingen en ouders. De kennisdeling via ‘de tien-minuten-gesprekken’ staat bijvoorbeeld in schril contrast met de vrijwel dagelijkse dialoog die ouders onderling voeren via ouderapps en andere virtuele platformen. Een advies aan basisscholen is om deze sociale media regelmatig te monitoren, zodat relevante signalen over wel en wee van kinderen vroegtijdig de school bereiken.
Zorg voor een ambitieuze leercultuur waarin de lat voor leerlingen èn leraren hoog ligt en waarin men open staat voor elkaars feedback.
Geef kinderen de ruimte en vrijheid om tot bloei te komen en zorg dat rollen, functies en taakverdelingen van leraren binnen de organisatie duidelijk zijn.
(Blijf) investeren in de verdere professionalisering van docenten.
Toon als schoolleider onderwijskundig leiderschap, door leerkrachten, kinderen en hun ouders te inspireren, motiveren en mee te nemen in de koers en missie van de school.
Maak tijd, ruimte en geld vrij om stimulerende activiteiten voor kinderen te organiseren. Door meer samenwerking met lokale partners, bijvoorbeeld het bedrijfsleven en kunstenaars, kunnen activiteiten in de omgeving van de school worden georganiseerd, waarbinnen kinderen hun interesses en talenten kunnen ontdekken en hun blik kunnen verbreden. Een ‘wijkscan’ kan daarbij een praktisch startpunt zijn. In de omgeving van de school bevinden zich daarnaast mogelijke sponsoren van bijvoorbeeld een techniekhoek, een biologische tuin of een atelier op school.

Wensen en behoeften

Het is belangrijk voor kinderen hun horizon te verbreden op het gebied van techniek, toneel, dans, kunst en sport. Geïnterviewden noemden bijvoorbeeld de behoefte aan extra activiteiten op het gebied van creativiteit, zodat kinderen leren dat ‘werken met de handen’ ook leuk en nuttig kan zijn. Tevens gaf een aantal aan graag een module filosofische vorming te zien, zodat kinderen leren om zelf kritisch en onbevangen na te denken over zaken waarmee ze in de samenleving worden geconfronteerd, zoals geloof en discriminatie.

Budgetten van scholen en de beschikbare tijd van docenten zijn echter begrensd. Als oplossingen kwamen ter sprake een beroep op (groot)ouders te doen, op bedrijven en instellingen in de buurt van de school en teamtrainingen voor leraren, zodat zij van elkaar kunnen leren en elkaars talenten optimaal kunnen benutten.

Kansen voor kinderen. Onderzoek naar kansen en belemmeringen bij de benutting van het potentieel van leerlingen in het Rotterdamse basisonderwijs, Risbo: Rotterdam, 2017

Dennis de Kool en Afke Weltevrede zijn als onderzoekers verbonden aan Risbo.