Op veel deugden wordt in deze tijd een beroep gedaan. Denk aan wijsheid, gematigdheid, zelfbeheersing en standvastigheid. Niet tot de klassieke deugden behorend, maar wel van groot belang, is geduld. Dat wordt nu stevig op de proef gesteld. Wie zou niet wensen dat we heel snel uit deze crisis zullen komen, zodat we ons normale leven weer kunnen oppakken? Hierbij zij opgemerkt dat we moeten oppassen dat ‘normale’ niet al te zeer op te hemelen.
Voor veel mensen is het leven een onrustige en jachtige aangelegenheid. We zijn immers, met dank aan platformtechnologie, gewend geraakt aan leven in een maatschappij waarin alles snel, sneller, snelst gaat. Nu beloften als ‘voor 23 uur besteld, morgen geleverd’ niet mee
r kunnen worden waargemaakt, nu niet al onze dagelijkse boodschappen meer direct voorhanden zijn, nu veel van het culturele en maatschappelijk leven wegvalt en we het gevoel hebben te worden teruggeworpen op onszelf, is het een opgave ons aan dit nieuwe, veel tragere en verstilde levenstempo aan te passen.
We merken dat we hier onvoldoende op zijn voorbereid, zozeer zijn we, in de loop van nog niet eens een decennium, gehecht geraakt, misschien zelfs verslingerd, aan snelheid en instant-bevrediging. De economie heeft ons snelheid als ultiem kwaliteitscriterium voorgehouden, de technologie ontwikkelde de middelen om het waar te maken. De heilstaat, waarin we nooit meer op iets of iemand hoefden te wachten, alles wat we wilden direct beschikbaar was en waarin ongemakken waren uitgebannen, kwam in zicht. Hebben we het afgeleerd om ongemak te dulden?
Geduld, ooit een deugd die je kon oefenen en cultiveren: wie heeft het nog? Deze crisis laat zien dat die mensen er inderdaad nog zijn: de leraren bijvoorbeeld die met veel inzet het onderwijs voor hun leerlingen draaiende houden. Leraren waren altijd al mede-opvoeders, nu zijn de rollen deels omgedraaid en zijn veel ouders mede-leraren. Wat van beide wordt gevraagd, is geduld, zeker in deze nieuwe situatie.
Voor de meeste ouders is het een natuurlijke intuïtie dat het opvoeden van kinderen veel geduld vraagt. Het is ook de ervaring van ouders dat ongeduld op de loer kan liggen wanneer je kind niet aan je verwachtingen beantwoordt. Voor het onderwijzen van kinderen is dat nog meer het geval, zoals leraren weten. Als samenleving vragen we immers heel wat van kinderen: al die kennis en vaardigheden die ze zich moeten toe-eigenen, het zelfbeeld en het oordeelsvermogen dat ze moeten ontwikkelen, kortom dat hele ‘pakket’ waar het onderwijs in letterlijke en figuurlijke zin voor staat. Professionals weten dankzij hun opleiding en ervaring dat er hierbij sprake is van trage en soms inefficiënte processen die bovendien vaak onvoorspelbaar zijn (en ook moeten zijn op straffe van de ‘robotisering’ van het onderwijs).
Hun expertise bestaat erin dat ze onderwijsprocessen niet alleen kunnen organiseren, maar ook begripvol en met tact kunnen optreden wanneer deze minder soepel verlopen dan gehoopt of gewenst. Precies deze geduldige aanpak – die in feite betekent: ik, leraar, kan ermee leven dat het met jou, leerling, nog even niet lukt en dat we samen aan de slag moeten – is de kern van onderwijs dat niet gaat voor de snelle ‘opbrengsten’ en oppervlakkige internet-‘kennis’, maar wel voor diepgang, en dat daartoe zo nu en dan een zekere vertraging inbouwt.
In interviews met zowel leraren als ouders werd mij duidelijk hoe zij de spanning tussen dit noodzakelijke geduld aan de ene kant en aan de andere kant het ongeduld van systemen en haastige technologie tot in hun vezels voelen. Het is te hopen, nu het thuisonderwijs voorlopig nog niet helemaal voorbij lijkt, dat zowel ouders als leraren, die nu meer dan ooit samen optrekken voor het onderwijs aan hun kinderen, het geduld kunnen opbrengen om dit ongewilde experiment tot een goed einde te brengen. Tegelijkertijd geeft precies deze crisis alle aanleiding om de verhouding tussen opvoeding, onderwijs en technologie en de spanning tussen geduld en ongeduld opnieuw te doordenken.
Joop Berding is pedagoog en auteur van Opvoeding en onderwijs tussen geduld en ongeduld (Cyclus, 2019).
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
