Mesten moet

Uit onderzoek blijkt dat leerlingen op het gebied van leesvaardigheid maar weinig bij leren in de bovenbouw van havo en vwo. Een deel van de verklaring zit in het feit dat vaak een groot deel van de onderwijstijd wordt besteed aan het oefenen met oude examens. Daar leer je maar weinig van. Die examens zijn bedoeld om te meten. Een plant groeit niet harder als je er telkens een meetlatje tegenaan zet. Om groei te bevorderen moet je mesten. En daar zijn die oude examens niet voor gemaakt.

De drie pijlers onder een goed mestprogramma zijn

• Kennis (woordjes, structuren en kennis van de wereld)

• Strategische vaardigheden

• Testwiseness

Het meeste effect heeft veel, heel veel lezen (kilometers maken). Daarmee vergroot en consolideer je de nodige kennis op alle drie de genoemde gebieden. Alleen daarom al zijn oude examenteksten zulk slecht oefenmateriaal. Die zijn om toetstechnische redenen veel te moeilijk om tempo te kunnen maken. Daardoor verwerk je maar weinig tekst. Met relatief makkelijke teksten lukt dat veel beter. Het werken met teksten die je een beetje vlot kunt lezen is ook veel motiverender. Dus houd je het langer vol.

Heel belangrijk is de opbouw van een flinke woordenschat (vuistregel: circa 1000 woorden per jaar). Aan de kennis van die woorden heb je (veel) meer als je er telkens een pregnante context bij leert.

Gegeven de beschikbare tijd zullen er bijna altijd leemten in de benodigde kennis van de leerlingen zitten. Voor een desondanks optimaal resultaat, kun je proberen dat te compenseren door heel slim te lezen: leesstrategieën inzetten. Met name slim gebruik van structuurwoorden en van kennis van de wereld kunnen daarbij zeer veel opleveren.

Van het oefenen met oude examens boeken leerlingen in het beste geval winst op het gebied van testwiseness. Ook dat helpt. Je moet je er niet toe beperken, maar het kan absoluut geen kwaad (in tegendeel) om ook dat af en toe te doen.

Samengevat: de kern blijft om meten en mesten goed uit elkaar te houden en voor elk een afzonderlijke training te organiseren. Voor groei in leesvaardigheid levert mesten het meeste op. Besteed daar dus de meeste tijd aan. Concreet:

• Heel veel niet te moeilijke teksten lezen,

• veel woorden leren,

• het nieuws volgen en

• oefenen met structureren en het gebruik van leesstrategieën.

Aan specifieke examentraining hoef je veel minder te doen. Met één, hooguit twee keer per semester en misschien wat intensiever in de laatste maand voor het examen, kom je een heel eind.

Bedenk: het oefenen met examenteksten gaat ten koste van de tijd die je ook aan het vergroten van leesvaardigheid zou kunnen besteden.

Meer lezen? 

Gepubliceerd op 16 april 2013.

Gerard Westhoff is emeritus hoogleraar didactiek van de moderne talen.