Geef leraren meer dan ‘peanuts’!

Er zijn aanwijzingen dat er in de jaren 70 en 80 fors is ingeleverd op de lerarensalarissen ten opzichte van de andere sectoren in de economie. Telkens weer nieuwe ingrepen in de lerarensalarissen hebben ertoe geleid dat we nu al tientallen jaren bij herhaling worden geconfronteerd met een kwantitatief en kwalitatief tekort aan leraren, vooral als de economische groei aantrekt en de schaarste aan personeel in de marktsector snel toeneemt.

Met het aantrekken van betere leraren door goede arbeidsvoorwaarden, waaronder een min of meer marktconforme salariëring, moet het mogelijk zijn om met een verhoging van de kwaliteit van het onderwijs betere leerlingen af te leveren. Een stijging in de kwaliteit van het lerarenkorps zou de licht dalende trend in de toetsscores van leerlingen in Nederland kunnen keren. Niet voor niets is de titel van het vergelijkende landenonderzoek van Dolton en Marcenaro-Gutierrez (2011): 'If you pay peanuts do you get monkeys?' Ja dus.

Een aantrekkelijkere beloning van leraren is echter op zichzelf niet meer dan een randvoorwaarde voor beter onderwijs. Het eenvoudig vervangen van leraren op hbo-niveau door academici leidt tot een aanzienlijke verhoging van de loonkosten van het onderwijs, zonder dat er zicht is op een duidelijke verbetering van de leerlingprestaties. Wat dat betreft is er meer te verwachten van het zoveel mogelijk uitsluiten dat leraren onbevoegd lesgeven. Bevoegde leraren lijken wel degelijk betere leerlingen af te leveren dan onbevoegde. Het investeren in de vakspecifieke en didactische kennis en vaardigheden van leraren zodat zij hun tweede- of eerstegraads bevoegdheid halen is vooral van belang voor de kwaliteit van het voortgezet en middelbaar beroepsonderwijs.

Veel winst kan er nog worden behaald uit het verbeteren van het personeelsbeleid van onderwijsinstellingen. Ten eerste zijn er aanwijzingen dat het functioneren van leraren verbeterd kan worden door intensieve monitoring, evaluatie en coaching. Ook schoolleiders kunnen bij het geven van feedback aan leraren een doorslaggevende rol spelen. Ten tweede is het van belang dat leraren een grotere professionele ruimte krijgen, zoals in de Lerarenagenda 2013-2020 is aangekondigd. Ten derde dient er in het onderwijs te worden nagedacht over nieuwe vormen van strategische personeels- en loopbaanplanning. Uit Amerikaans onderzoek blijkt dat een andere manier van opleiden met een strengere selectie van beginnende leraren veel betere prestaties van leerlingen kunnen opleveren. Verder zijn er zowel binnen Nederland als in het buitenland goede voorbeelden van een betere loopbaanplanning voor leraren.

Tekst Frank Cörvers, hoogleraar onderwijsarbeidsmarkt aan de Universiteit van Tilburg. Deze tekst is gebaseerd op de oratie die hij hield op 6 juni 2014. Lees ook Cörvers' artikel Uitruil kwaliteit en kwantiteit op de lerarenmarkt (verschenen in ESB).