Een nieuwe start

Dit soort onderzoek startte met een vraag van een school (basis-, voortgezet - en beroepsonderwijs) en werd met behulp van onderzoekers uit een aantal vaste onderzoeksconsortia tot een onderzoeksvraag en -plan omgezet. Dit werd vervolgens binnen een jaar uitgevoerd. Zie voor de werkwijze en resultaten: www.kortlopendonderzoek.nl. 

Vanaf 1 januari 2014 houdt de financiering ervan op: een substantieel deel van de zogenoemde SLOA-middelen (die o.a. hiervoor werden aangewend) gaat naar het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO). Voor ons van het NRO was dus de vraag: gaan we door met dit kortlopend onderzoek en op welke wijze?

Hierover heeft de Programmaraad voor het Praktijkgericht Onderzoek van het NRO zich bezonnen, ondersteund door Linda Sontag, vanuit het NRO de secretaris van deze raad.

Daarbij werden we geholpen door de Landelijke Pedagogische Centra, omdat die voor de overdracht naar het NRO een aantal afrondende projecten uitvoerden. Een belangrijke basis was bijvoorbeeld het onderzoek van Anje Ros en anderen (A. Ros, M. Amsing, A. ter Beek, S. Beek, R. Hessing, R. Timmermans, M. Vermeulen, Gebruik van onderwijsonderzoek door scholen. Onderzoek naar de invloed van praktijkgericht onderzoek op schoolontwikkeling. KPC Groep, 2013).

Bovendien organiseerde het KPC op 25 september een middagcongres in Utrecht waarin de balans werd opgemaakt van 15 jaar Kortlopend Onderwijsonderzoek. Een verslag hiervan is hier te vinden.

Daarin werd mij ook het boek De praktijk van onderzoek. 15 jaar Kortlopend Onderwijsonderzoek door Anje Ros en Anne ter Beek officieel overhandigd. Hierin zijn naast een beschrijving van de werkwijze en een overzicht van het onderzoek ook concrete aanbevelingen aan het NRO opgenomen.

Het middagcongres bevatte een sessie met discussies, maar ook de mogelijkheid tot individuele suggesties aan o.a. het NRO waarvan iedereen gretig gebruikmaakte. Een greep daaruit:

- besteed ook aandacht aan wat je met het onderzoek gaat doen;
- realiseer je, dat het onderzoeksproces voor scholen en docenten ook nuttig is;
- leg het beginpunt voor praktijkgericht onderzoek bij de scholen;
- zorg voor een laagdrempelige & aantrekkelijke database van resultaten;
- varieer in soorten onderzoek: effectonderzoek, ontwerpgericht onderzoek etc.

Praktijkgericht onderwijsonderzoek blijft ook binnen het NRO een centrale plaats innemen. We onderscheiden hierin meerjarige trajecten (die 2, 3 en misschien ook 4 jaar kunnen duren) en korter lopende: van ongeveer 16 maanden. Bij die korter lopende sluiten we aan bij het kortlopend onderzoek zoals dat tot nu toe werd uitgevoerd, maar wel met een aantal vernieuwingen (die goed lijken te passen bij de aanbevelingen tot nu toe):

- een consortium van scholen en onderzoekers dient in;
- de onderzoekers en scholen hebben goed overlegd over de vraag en hoe dit leidt tot onderzoek;
- het onderzoek wordt uitgevoerd binnen de betrokken scholen in een schooljaar (in de komende ronde: 2014-2015)
- er is een voorbereidende periode in het voorjaar van 2014 (zodat scholen en onderzoeksinstellingen hun inzet voor het schooljaar tijdig kunnen regelen) en een uitloop na het schooljaar;
- de resultaten zijn ook van belang voor scholen die niet aan het onderzoek meedoen.

Om de resultaten ook voor andere scholen van belang te laten zijn, willen we graag dat de uitvoerders nadenken over de manier waarop die resultaten verspreid worden. Wat ons betreft is dat niet alleen een artikel of andere publicatie, maar kan het van alles zijn: voorbeeldlessen, filmpjes, checklists et cetera.

Een ander belangrijk verschil is, dat het onderzoek binnen bepaalde thema's moet vallen. In het voorjaar van 2013 hebben we een oproep gedaan voor ideeën over thema's en dat heeft een stevige lijst opgeleverd. Voor de eerste ronde kortlopend onderzoek hebben we drie thema's gevonden die veel scholen van belang vinden:

- differentiatie in de klas: inspelen op cognitieve verschillen
- opbrengsten van leren met ICT
- vakdidactiek in relatie tot taal en rekenen/wiskunde

Hierover kunnen projecten worden ingediend ter grootte van € 50.000 à € 100.000; het totale budget voor deze ronde is 1,4 miljoen Euro.

We hopen de calls for proposal hierover begin oktober te publiceren. Daarnaast zullen we ook om reviews vragen over leren en instructie en de kwaliteit van toetsen en beoordelen om op grond hiervan onderzoeksprojecten uit te kunnen zetten van langere duur. Daarnaast komt er ook nog een call for proposals over ouderbetrokkenheid, omdat het ministerie van OCW hiervoor apart geld heeft gereserveerd.

Voor scholen en onderzoekers die hierin geïnteresseerd zijn en op zoek zijn naar partners is er een matchmakingsbijeenkomst op 10 oktober. Zie voor verdere informatie www.nro.nl.

We zien uit naar de nieuwe start van het praktijkgericht onderzoek in Nederland. Net zoals gold voor het kortlopend onderzoek tot nu toe, zullen we met tussentijdse evaluaties de vinger aan de pols houden; we nemen aan dat we ook kritisch gevolgd zullen worden en hopen zo op een continue verbetering.

Jelle Kaldewaij is directeur van het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek.