De school als kinderopvang

Een deel van die tijd krijgen de kinderen onderwijs. Dit citaat laat zien dat het handig is voor werkende ouders om hun kind de hele dag op een plek te kunnen stallen. Het artikel beschrijft, met verwijzing naar Montessori, ook pedagogische en onderwijskundige argumenten voor het aanbieden van onderwijs op het moment dat een kind daaraan toe is. Dat is inderdaad een goed, en vaak veronachtzaamd, argument voor het organiseren van het onderwijsaanbod. Mij ontgaat echter waarom daarvoor de schooldag zo lang opgerekt zou moeten worden. En ook de flexibele vakantietijden die de school biedt lijken me meer ingegeven door de wens om het ouders gemakkelijk te maken dan door het streven naar meer effectiviteit van het onderwijs. Voor dat laatste is het namelijk veel belangrijker dat de vakantie verkort wordt, zodat er meer tijd aan leren en ontwikkelen kan worden besteed.

De flexibele schooltijden zijn een voorbeeld van de contraproductieve vermenging van twee taken in de schoolorganisatie: kinderen zich zo goed mogelijk laten ontwikkelen en ouders de gelegenheid geven om te werken door op hun kinderen te passen. Dit zijn taken die om verschillende deskundigheden, materialen en omgevingen vragen. In de negentiende eeuw werden voor opvang van jonge kinderen bewaarplaatsen gesticht: een woord dat precies zegt waar het om ging. Helaas veranderde die naam al gauw in bewaarschool zodat de basis voor de heilloze vermenging van functies was gelegd.

Scholen voor naschoolse opvang laten zorgen zadelt ze op met een taak waarvoor ze niet bedoeld en ook niet toegerust zijn. Erger is overigens dat scholen ook tijdens de onderwijstijd al dienen als kinderopvang. Immers wanneer een leerkracht ziek is, kunnen de kinderen niet naar huis gestuurd worden en moet er dus in ieder geval opgepast worden; dat het veel belangrijker is dat ze adequaat onderwijs krijgen, wordt dan vergeten.

Hoge kwaliteitseisen aan leraren lopen deels stuk op de vermenging van de oppas- en onderwijsfunctie van de school. Wanneer we hogere eisen willen stellen aan leerkrachten, dreigen er tekorten en dat kunnen we ons gezien de oppasfunctie van de school niet permitteren. Daarom moeten we wel genoegen nemen met leerkrachten die qua onderwijsbevoegdheid minder aan de maat zijn.

We zouden moeten gaan erkennen dat opvang en onderwijs heel verschillende taken zijn. Voor kinderopvang zijn anders gekwalificeerde krachten nodig dan voor onderwijs. Wanneer we zouden zorgen dat er voldoende opvang is, ook tijdens schooltijd, dan zouden we meer eisen aan het leraarschap kunnen stellen. Dat pleit voor een omslag in de scholen waarbij er veel meer functiedifferentiatie komt, opdat de leerkrachten zich voluit kunnen richten op hun primaire taak, kinderen helpen leren.

Theo Wubbels is emeritus hoogleraar Onderwijswetenschappen.