Een van de hoofdfuncties van scholen is het voorbereiden van leerlingen op hun rol in de samenleving. Naast hun lestaken verrichten docenten daarvoor taken die niet in hun functieomschrijving zijn opgenomen. Dit zogeheten organizational citizenship behavior (OCB) komt de studieresultaten van leerlingen ten goede. Hoe kun je leraren daartoe verleiden? Prestatiebeloning zou volgens verschillende kabinetten een goed middel zijn.
We legden een groep VO-, mbo- en hbo-docenten een casus met variabele beloning voor en een controlegroep een vergelijkbare casus zónder variabele beloning. Uit 258 ingevulde vragenlijsten en interviews met tien docenten blijkt dat variabele beloning de extrinsieke OCB-motivatie enigszins versterkt, maar een sterker negatief effect heeft op de intrinsieke
OCB-motivatie. En dat terwijl docenten gewoonlijk juist vooral intrinsiek gemotiveerd zijn om extra taken te doen. Zo zegt een leraar uit het VO: 'Ik zie meer in goede arbeidsomstandigheden en een positieve werksfeer. Als die op orde zijn, ben ik niet te beroerd om eens wat extra te doen.' En een collega uit het mbo: 'Alsof ik nu geen collega's help, doorwerk buiten schooltijden of een extra stapje zet om studenten te helpen.'
We moeten concluderen dat variabele beloning eerder negatief dan positief zal uitpakken op de OCB-motivatie van docenten en daarmee op de studieresultaten van leerlingen of studenten. In de onderwijssector lijkt variabele beloning (zoals voorgesteld door de PvdA en VVD in de notitie Samen leren, red.) dus een weinig zinvol instrument.
Tekst: Boudewijn Janssen, Marcel Hendriks en Leo van Veldhuizen (Open Universiteit).
Dit artikel is eerder verschenen in Didactief, december 2014.
28 april 2015
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
