Te veel taken in te weinig uren met vermoeidheid en stress tot gevolg: werkdruk is voor veel leraren aan de orde van de dag. De roep om verlaging klinkt al jaren, maar een structurele oplossing kwam er voor het voortgezet onderwijs nog niet. De eenmalige investering van 150 miljoen euro van het convenant ‘Aanpak lerarentekort en werkdrukverlichting’ is alweer op (zie ook kader) en was onvoldoende om alle leraren te kunnen helpen. Half februari schreven de VO-raad en vakbonden daarom een brief aan minister Wiersma, waarin ze voorstellen om samen naar duurzame oplossingen te zoeken. Het liefst zien ze dat het kabinet net als in het basisonderwijs jaarlijks 430 miljoen euro vrijmaakt, wat dan via de besturen volledig bij de scholen belandt. Op basis van een cao-afspraak kunnen docenten, ondersteunend personeel en schoolleiders dan samen komen tot ‘toegesneden inzet van de middelen voor het verlichten van de werkdruk’. Over de precieze uitwerking zijn de bonden in gesprek. Kunnen zij zich daarbij laten inspireren door de winnaars van de werkdrukchallenge, waarvan OCW eind 2021 de winnaars bekendmaakte?
We kunnen het niet alleen, moet OCW gedacht hebben, toen ze besloot het bedrijfsleven in te schakelen bij het verlagen van de werkdruk in het onderwijs. In een oproep daagde ze organisaties uit om creatieve oplossingen in te dienen. 63 bedrijven reageerden, waaruit OCW er tien selecteerde die hun idee mochten pitchen voor een jury (bestaande uit medewerkers van OCW, sociale partners in het vo en Voion). Uiteindelijk kregen vier winnaars budget om hun plan op een middelbare school te testen. Wat hielden de initiatieven in en wat zijn de reacties op de pilot? Dat staat in de factsheets ‘Werkdrukchallenge VO: vier creatieve oplossingen om werkdruk te verlagen’ van OCW. We lichten de winnaars uit.
Wegmetwerkdruk.nl werd bedacht door de bedrijven Lean2Success en Serious Game Academy. Docenten volgen zes weken lang een online trainingstraject waarin ze elke week theorie krijgen over een onderwerp. Bijvoorbeeld: hoe kun je effectiever vergaderen, hoe richt je je mailbox efficiënt in? Na de theorie spelen ze een game om het geleerde toe te passen en krijgen ze een opdracht mee, bijvoorbeeld het standaardiseren van een les binnen een vakgroep, wat voorbereidingstijd scheelt en andere docenten helpt. Tussendoor doen ze mee aan een intervisiemoment met een begeleider. De teamleider van het Clusius College in Purmerend, waar de pilot werd gehouden, geeft aan dat hij nu zo’n half uur per dag bespaart doordat hij slimmer en efficiënter werkt, en dat ook van collega’s terughoort.
De Behavior Change Group zet wetenschappelijke methodes in om het gedrag van professionals en organisaties te veranderen. Centraal staat de gedachte dat de balans tussen draagkracht en taaklast bepaalt in hoeverre je als docent werkdruk ervaart. Er zijn uit onderzoek een aantal factoren bekend die een rol spelen, zoals: voel je je gesteund door collega’s, heb je het gevoel dat je je capaciteiten kunt benutten? Het bedrijf verwerkte al deze factoren in de Energyscan, een online meetinstrument om werkdruk te meten. Alle medewerkers van het Edith Stein College in Den Haag, waar de pilot draaide, vulden deze in. Vervolgens werkten de MT-leden in sessies aan het verlagen van de werkdruk binnen hun team. In trainingen keken docenten ook wat ze zelf wilden en konden veranderen aan de werkdruk. De tweede Energyscan, na afloop van het traject, liet volgens initiator Gert Slob zien dat docenten meer tools in handen hadden. Meer informatie over dit project vind je op www.verminderdewerkdruk.nl.
Op veel scholen worden leerlingen via stages, gastlessen, excursies en praktijkopdrachten voorbereid op de beroepspraktijk. Docenten moeten deze activiteiten vaak regelen naast hun lesgevende taken. Het bedrijf Elo-connect ontwikkelde daarom een platform waar docenten, bedrijven en leerlingen alles rondom beroepsvorming digitaal kunnen regelen. Zo vinden docenten er up-to date contactgegevens, activiteiten en beschikbaarheid van organisaties, is er een aanvraagmodule, digitale stageboekjes en de mogelijkheid om stagecontracten digitaal te ondertekenen. Het is de bedoeling dat scholen en bedrijven via het systeem gaan samenwerken. Drie scholen deden aan de pilot mee: Stad en Esch (Meppel), Dollard College (Groningen) en CSG Eekeringe Trompmeesters (Steenwijk). Elo Connect nam voorafgaand, tijdens en na de pilot interviews af met docenten en constateert dat zij een werkdrukverlaging ervaren van 30% tot 50%. Deelschoolleider Klaas Luten (Stad & Esch) vindt het allergrootste voordeel dat de hele administratieve rompslomp geregeld wordt via het platform en leraren geen excellijstjes meer hoeven bijhouden. Meer informatie vind je op teamspot.nl.
Je werkdruk verlagen met een app; volgens het bedrijf Vitalavie kan het. Het ontwikkelde een app die is gebaseerd op de wetenschappelijke methode Tiny Habits van B.J. Fogg van de Universiteit van Stanford, waarbij de gedachte is dat je veranderingen in kleine stapjes moet doorvoeren. Vitalavie interviewde ook docenten over waar ze vastlopen en nam dat mee in de app. De kern van 123Habit is dat je een gewoonte in 3 stappen kunt aanleren: kies eerst bestaande routine; koppel daar een nieuwe gewoonte aan die je in dertig seconden kunt uitvoeren, vier het met een ‘guilty pleasure’ of denk aan iets positiefs om je nieuwe routine uit te voeren en te versterken. De leraren die meededen konden kiezen uit honderd nieuwe gewoontes, bijvoorbeeld het uitzetten van mailnotificaties op hun telefoon. Maar ze konden ook zelf nieuwe gewoontes uitproberen en kregen daarbij tips, instructiefilmpjes en reminders. Helaas heeft de pilotschool, het Zuid-West College in Den Haag, zijn ervaringen nog niet met OCW gedeeld. Vitalavie zegt zelf dat 83% van de leraren de app actief gebruikte en ook aangaf minder werkdruk te ervaren. Meer informatie vind je op 123habit.nl.
Convenant ‘Aanpak lerarentekort en werkdrukverlichting
Onder leiding van toenmalig minister Arie Slob (CU) kwamen de Vo-raad en de vakbonden op 1 november 2019 het convenant ‘Aanpak lerarentekort en werkdrukverlichting’ overeen met een eenmalige injectie van 150 miljoen euro. Dat het om incidenteel geld ging, stuitte vrijwel alle ondertekenende partijen tegen de borst. De Algemene Onderwijsbond trok mede om die reden zelfs haar steun in. Maar wat leverde het convenant op? Uit onderzoek van kennis- en sparringpartner Voion blijkt dat de middelen deels op de goede plek terecht zijn gekomen, maar dat het niet genoeg was om echt iets kunnen veranderen. Daar komt bij dat de meeste initiatieven in 2022 alweer moeten stoppen omdat de financiering ophoudt. Tips (voor het nieuwe kabinet?) heeft de Voion ook. Zo adviseert ze om de werkdrukmaatregelen van onderaf te handhaven en leraren daarbij te betrekken, meer aandacht te besteden aan de evaluatie, meer kennis te delen over maatregelen die ook op lange termijn effectief zijn, en scholen voldoende ruimte en tijd te bieden. |
Je kunt je wel afvragen of bovenstaande initiatieven niet slechts een pleister op de wonde zijn. Een app of training geven vandaag of morgen misschien meer lucht, maar of ze de werkdruk ook op de lange termijn verlagen is nog maar de vraag. Want zoals de Onderwijsraad vorig jaar nog schreef in het rapport Tijd voor Focus: om werkdruk te verlagen heb je meer handen in en om de klas nodig. Je kunt nog zo je best doen om slimmer en efficiënter te werken, als je op een school lesgeeft met onvervulde vacatures is het vechten tegen de bierkaai. Zo ontstaat een vicieuze cirkel waarin werkdruk en het lerarentekort elkaar in stand houden. Want hoe zwaarder het beroep, hoe minder aantrekkelijk.
Wat er nu precies met de opbrengsten van de werkdrukchallenge gaat gebeuren, is nog niet duidelijk.
1 Onderwijsraad: verlaag werkdruk met meer focus en meer geld
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
