Onderzoek

Vertel het maar

Een tekst lezen en vervolgens leerlingen verwerkingsopdrachten laten maken is de geijkte werkvorm bij aardrijkskunde en geschiedenis. Maar je kunt leerlingen ook klassikaal laten praten over de stof: daarmee stimuleer je hen om er samen dieper over na te denken.
De crux van een goed klassengesprek is dat jij op de achtergrond blijft en leerlingen zelf zo veel mogelijk praten, redeneren en argumenteren. Veel open vragen stellen, luidt daarvoor vanuit de literatuur het vrij algemene devies. Annerose Willemsen wilde observeren wat leraren precies doen en maakte video-opnames van 39 lessen met klassengesprekken in vier groepen 6.

Als leraar kun je naar de bekende weg vragen, maar ook echt open vragen stellen. Bijvoorbeeld: ‘Hoe denken jullie dat het voor ouders was toen hun kinderen ineens naar school gingen en niet langer in de fabrieken werkten? En voor de kinderen zelf?’ Bij dergelijke vragen gaat het niet om het goede (of foute) antwoord, maar nodig je leerlingen uit de stof te vertalen. Hoe opener de vraag, hoe meer kans dat kinderen met elkaar gaan praten in plaats van tegen jou.

Ook het beurten doorgeven kan op veel manieren. Leerlingen hebben de neiging zich in hun antwoord tot jou als leraar te richten in plaats van tot elkaar. Om te voorkomen dat het telkens een-tweetjes worden tussen jou en je leerling, kun jij andere leerlingen uitnodigen te reageren (‘Wat vind jij daarvan?’). Vooral non-verbaal kunnen leraren stimuleren dat leerlingen langer aan het woord zijn en op elkaar gaan reageren: door de klas rond te kijken of gericht een leerling aan te kijken. Willemsen zag ook dat leraren bewust hun lippen op elkaar hielden en bijvoorbeeld even een slok koffie namen, waarop leerlingen alsnog de beurt pakten.

Annerose Willemsen, The Floor is Yours. A Conversation Analytic Study of Teachers’ Conduct Facilitating Whole-Class Discussions Around Texts. Proefschrift Rijksuniversiteit Groningen, 2019.

Dit artikel verscheen in Didactief, december 2019.