Onderzoek

Schatten biedt zelfinzicht

‘Hoe ik gepresteerd heb? Geen idee.’ Voor leerlingen kan een cijfer voor een toets een complete verrassing zijn. Ze hebben vaak weinig inzicht in hun eigen leerproces en prestaties en hebben de neiging zichzelf te overschatten. Dat kan beter, zeker nu leerlingen door Covid-19 meer thuis zelfstandig aan de slag moeten.

Hoe zijn de zelfregulatie en het zelfinzicht van leerlingen te verbeteren? Om dat te onderzoeken, vroegen we gedurende een schooljaar aan ruim 250 leerlingen (onderbouw havo/vwo) hun toetscijfers te schatten. De leerlingen deden dit op een formulier dat ze in een envelop inleverden bij de leraar. Nadat de toets was nagekeken, vergeleken leerlingen het geschatte en daadwerkelijke cijfer. Een groep leerlingen moest bovendien schriftelijk reflecteren over waarom er een verschil zat tussen de cijfers en een andere groep moest het verschil noteren.

Tot onze verbazing was het simpelweg schatten van het toetscijfer en naderhand vergelijken met het daadwerkelijk behaalde cijfer al genoeg om het zelfinzicht van leerlingen te verbeteren. Ze werden minder overmoedig in hun schattingen en leken beter in staat hun leerproces te reguleren. Leerlingen die herhaaldelijk de plank mis sloegen in hun schatting, zeiden bijvoorbeeld hulp in te schakelen. Zij gingen meer met hun ouders oefenen of vroegen hulp aan de leraar. Dit resulteerde in betere cijfers.

Extra reflecteren over het verschil tussen het geschatte en behaalde cijfer voegde weinig toe. Mogelijk reflecteerden alle leerlingen uit zichzelf al, omdat ze het een leuke opdracht vonden en graag goed wilden schatten. Met een relatief simpel middel als schattingen kun je leerlingen dus helpen hun zelfinzicht te verbeteren. En dat is weer een opstapje naar betere schoolprestaties.

Marloes Nederhand e.a., Reflection on Exam Grades to Improve Calibration of Secondary School Students: A Longitudinal Study. In: Metacognition and Learning, 2020.

Dit artikel verscheen in Didactief, december 2020.