Het woord ‘curriculumontwikkeling’ kan een beetje intimiderend overkomen, maar als je spreekt met leden van het leernetwerk Curriculumbewust handelen merk je snel dat er niets te vrezen valt. 
‘Goed onderwijs verlangt dat je je als school geregeld afvraagt of je met je lesprogramma nog bereikt wat je beoogt’, zegt Geesje van Slochteren (foto), curriculumontwikkelaar bij SLO. Maar in de praktijk komt zulke structurele aandacht niet altijd van de grond, merkten ze bij SLO.
‘Curriculumontwikkeling
geeft grip en
nieuwe energie’
Om scholen een steuntje in de rug te geven, initieerde het landelijke expertisecentrum begin 2023 het leernetwerk Curriculumbewust handelen in samenwerking met Schoolleiders voor de Toekomst en de VO-raad. In het netwerk zitten SLO-experts en zijn zeven vo-scholen vertegenwoordigd, met elk een schoolleider en een teacher leader. ‘Voor succesvolle curriculumontwikkeling is het belangrijk dat schoolleiders en leraren samen aan tafel zitten’, zegt procesbegeleider Judit Weekenborg. ‘Vakinhoudelijk is de leraar de expert. De schoolleider helpt bij het behouden van overzicht.’
Naar een gedeelde cultuur
Het leernetwerk bleek een uitkomst voor het Citadel College in Nijmegen. ‘We waren net begonnen met een nieuw onderwijsconcept en twijfelden over de invulling toen we over het leernetwerk hoorden’, vertelt afdelingsleider Heleen van Schoubroeck (foto). Een centrale vraag voor haar school is hoe vakken op basis van het nieuwe onderwijsconcept herijkt kunnen worden. Met name de borging is een uitdaging. Van Schoubroeck: ‘Als slechts een enkeling verantwoordelijkheid neemt voor het nieuwe onderwijsconcept, dan hebben we als school een probleem als deze persoon vertrekt.’
Samen sparren in het leernetwerk Curriculumbewust handelen
In het netwerk hoorde ze verhalen van scholen in een vergelijkbare situatie en kreeg ze advies van de experts. ‘Borging van curriculumontwikkeling vereist dat er een schoolcultuur is waarin het normaal is om geregeld kritisch op het lesprogramma te reflecteren.’
Maar, zo wisten de scholen in het netwerk, docenten die het gewend zijn alles alleen te doen, of alleen binnen hun sectie, vinden het niet altijd eenvoudig om overstijgend over het curriculum te praten. Van Schoubroeck: ‘Docenten hebben door de hoge werkdruk niet altijd de ruimte in hun hoofd om een stap terug te zetten en te kijken naar het curriculum als geheel.’ De schoolleiding besloot om tijd vrij te maken voor het team en met tools van SLO ging Van Schoubroeck aan de slag. ‘Nu zijn we goed op weg. Iedereen is erg enthousiast.’
Bij het Berlage Lyceum in Amsterdam, ook lid van het leernetwerk, leefde een ander vraagstuk. ‘Bij de invulling van de vakken hadden we de voortgangs- en eindtoetsen 
zo leidend gemaakt dat er nauwelijks nog ruimte was om te werken aan de onderwerpen die we als school belangrijk vinden’, vertelt Yke Constandse (foto), afdelingsleider in de vwo-bovenbouw. In het leernetwerk vond Constandse veel weerklank: ‘Meer leden kampen met een overladenheid van het curriculum.’
Na aanmoediging vanuit het netwerk stelde ze aan de schoolleiding voor om het toetsbeleid in overleg met het docententeam te herschrijven. ‘Bij sommige collega’s moest er echt een knop om. In de loop der jaren was de gerichtheid op toetsprestaties er diep ingesleten.’ Maar gaandeweg begonnen teamleden mee te denken over een andere aanpak. ‘Door onze schoolvisie leidend te laten zijn in het toetsbeleid, weten we beter waarvoor we het doen.’ Het herschreven toetsbeleid ligt inmiddels ter goedkeuring bij de medezeggenschapsraad van de school en biedt meer ruimte voor breder onderwijs.
Scholen aarzelen soms om actief met curriculumontwikkeling aan de slag te gaan, omdat het veel tijd zou kosten. ‘Daarmee snijden ze zichzelf in de vingers’, zegt Weekenbor
g (foto). ‘Curriculumontwikkeling is niet alleen iets wat je als team veel energie kan geven, omdat je weer grip krijgt op je lesprogramma. Ook kan het je op de lange termijn juist tijd schelen, doordat je scherpere keuzes maakt in wat je wel of niet aanbiedt.’
Daarnaast heb je als school nu eenmaal niet altijd de luxe om niets te doen, benadrukt Van Schoubroeck: ‘Onze leerlingevaluaties bevestigden dat ons lesprogramma niet waarmaakte wat wij als school beoogden. Dit onderwerp vroeg direct om actie.’
‘Het leernetwerk
kan scholen helpen
focus te houden’
Eenmaal bezig blijken er bovendien veel kennis en tools beschikbaar die curriculumontwikkeling eenvoudig maken. Van Schoubroeck: ‘Het is zonde om zelf opnieuw het wiel uit te vinden als er zoveel voor het oprapen ligt.’ Uit samenwerkingen zoals het leernetwerk valt veel te halen. Ook staat de website van SLO vol met praktische handreikingen en onderzoek om curriculumontwikkeling binnen je school in goede banen te leiden. Van Schoubroeck en Constandse roemen onder meer Het curriculaire spinnenweb, een inmiddels klassieke tool waarmee je teamgesprekken over het curriculum op een evenwichtige manier kunt voeren. Constandse: ‘Omdat SLO deze tool aanbiedt, weet je dat de tool uit onderzoek voortkomt en dus van kwaliteit is.’
Het leernetwerk Curriculumbewust handelen loopt door tot eind 2024. Van Slochteren: ‘Het netwerk laat ons zien dat er behoefte is aan het versterken van curriculumexpertise op scholen. Ook biedt het ons inzichten waarmee we ons aanbod van materialen en tools beter kunnen afstemmen op de behoeften van scholen.’ Weekenborg: ‘Een samenwerking zoals het leernetwerk kan scholen helpen om focus te houden. In de waan van de dag kan het moeilijk zijn om aandacht te vragen voor curriculumontwikkeling binnen je school. Maar als je met andere scholen afspreekt om geregeld bijeen te komen om ervaringen te delen en SLO raadpleegt voor expertise, dan heb je een goede stok achter de deur.’
Dit artikel verscheen in de SLO-special Samen voor de leerling van het januari/februarinummer van Didactief, 2024.
1 Special: Samen voor de leerling
2 Ook de sterke rekenaar verdient aandacht
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
