In een Samen naar school-klas krijgen kinderen met ernstige beperkingen onderwijs en zorg op maat, in een regulier schoolgebouw. Deze klassen kunnen praktische en financiële ondersteuning krijgen van de Nederlandse Stichting voor het Gehandicapte Kind (NSGK), die het project in 2015 startte. Inmiddels zijn er 36 klassen, verspreid over Nederland.
Om het onderlinge contact te stimuleren, doen kinderen van de Samen naar school-klas soms mee met lessen of activiteiten in de reguliere klas, vaak samen met hun eigen begeleider. Andersom komt het ook voor: leerlingen en leraar van de reguliere klas komen naar de Samen naar school-klas om voor te lezen, samen te spelen of te helpen bij (les)activiteiten.
Geen plicht, wel recht
|
Een positieve houding van de leraar is van groot belang om die uitwisseling te realiseren, zo onderstreept internationaal onderzoek. En de houding van de leraar wordt beïnvloed door de beperking van het kind: hoe ernstiger de beperking, hoe minder positief de leraar. Positieve ervaringen zijn dus van belang: leraren zien dan de voordelen van contact en zullen daardoor meer bereid zijn om die momenten te organiseren.
Voor het eerst zijn wij nu nagegaan wat de houding van Nederlandse leraren is tegenover de inclusie van kinderen met een ernstige meervoudige beperking (EMB). Heeft de Samen naar school-klas hun houding beïnvloed en welke voor- en nadelen zien zij? 31 ‘reguliere’ leraren (groep 1 tot en met 8), van wie veertien op een school met een Samen naar school-klas en zeventien op een school zonder zo’n klas, hebben een vragenlijst ingevuld. De eersten hadden dus ervaring met leerlingen met EMB, de andere leraren niet. Daarnaast hebben we nog twaalf Samen naar school-leraren geïnterviewd, dit alles als onderdeel van een breder onderzoek naar onder meer de houding van leerlingen en hun ouders in de reguliere klas.
Vrijwel alle deelnemende leraren, of ze op hun school nu wel of geen Samen naar school-klas hebben, staan positief tegenover de inclusie van kinderen met EMB in het reguliere onderwijs. Allemaal vinden ze dat deze kinderen recht hebben op onderwijs samen met 
leerlingen zonder beperkingen (zie ook kader). Wel vragen ze zich af of zij als reguliere leraren tegemoet kunnen komen aan de ondersteuningsbehoeften van een kind met EMB als het permanent bij hen in de klas zou komen.
De ervaringen met de Samen naar school-klas en de contactmomenten zijn voor alle geïnterviewden vanaf de start positief, en dat is in de loop der jaren zo gebleven. Zo vinden ze dat het hun blik verbreedt en hun kijk op kinderen met beperkingen verandert. Een leerkracht noemde het ‘niet spannend’ en ‘gewoon goed’: ‘Het zorgt voor een bredere blik op de wereld voor onze leerlingen.’ Een ander zei in eerste instantie wel bezorgd te zijn geweest over hoe de leerlingen zouden reageren: ‘We hebben erover gepraat. Een leerling gaf een presentatie over haar zus met beperkingen. Iedereen vond het normaal en accepteerde het.’
Leraren zien desgevraagd voordelen voor de kinderen in de Samen naar school-klas: ze krijgen meer ontwikkelingskansen en kunnen meer andere kinderen ontmoeten, ze hebben een eigen klas met zorg en ondersteuning op maat en kunnen zogenoemd ‘thuisnabij’ onderwijs volgen. Ook voor de leerlingen in de reguliere klassen zijn er voordelen. Zij leren omgaan met diversiteit, zorg dragen en verantwoordelijkheid nemen en elkaar accepteren. Daarnaast profiteren ze van de begeleiders of ondersteuners. De leraren zelf bouwen naar eigen zeggen meer kennis op over (kinderen met) beperkingen, leren beter aan te sluiten op hun mogelijkheden en profiteren eveneens van de begeleiders en ondersteuners.
Toch zijn er natuurlijk ook nadelen, zoals het risico dat kinderen met beperkingen worden ‘overgestimuleerd’ door de vele prikkels in een reguliere klas. Daarnaast vinden leraren het soms moeilijk om bepaalde activiteiten uit te voeren (buiten spelen, gymnastiekles), doordat ze bijvoorbeeld rekening moeten houden met een rolstoel. Ook de geluiden die leerlingen met EMB kunnen maken, kunnen andere leerlingen afleiden, en het is soms lastig om spontane keuzes te maken in de lesinhoud door de ingeplande contactmomenten.
Ineke Haakma e.a., Teachers’ Attitudes and Experiences Regarding the Integration of Students With Profound Intellectual and Multiple Disabilities. Aangeboden ter publicatie. Rijksuniversiteit Groningen, met financiële steun van NSGK.
Zie ook samennaarschool.nl, meer informatie: [email protected] / [email protected].
Dit artikel verscheen in Didactief, maart 2020.
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
ing zijn er in Nederland drieduizend kinderen die naast een ernstige verstandelijke ook een ernstige lichamelijke beperking hebben. Sommigen volgen onderwijs of gaan naar zorginstellingen zoals kinderdagcentra. Vaak worden ze ontheven van de leerplicht, maar ook deze kinderen hebben recht op inclusief onderwijs, zoals het verdrag voor de rechten van mensen met een beperking onderstreept.
