Gaat de overheid goed met leraren om?
‘Dat kan beter. In tijden van begrotingstekorten bezuinigt de overheid op salarissen van leraren. Als het economisch beter gaat, kan ze dat wel weer repareren, maar ze holt al snel achter de feiten aan, zoals nu ook weer blijkt. Dat is niet slim. Goede arbeidsvoorwaarden zijn structureel belangrijk voor een goed functionerende onderwijsarbeidsmarkt, niet alleen bij lerarentekorten. De overheid zou langetermijnnormen moeten vaststellen voor hoe lerarensalarissen meegroeien met de markt. Minder stijgen in tijden van crises oké, maar leraren moeten erop kunnen rekenen dat als het economisch beter gaat, hun salarissen zo snel mogelijk weer de markt volgen.’
Vindt u initiatieven als PO in actie en het Lerarencollectief goede ontwikkelingen?
‘Jazeker. PO en VO in actie hebben zich met succes gericht op betere arbeidsvoorwaarden. En het Lerarencollectief zou de status van het beroep kunnen verhogen, een sterke beroepsvereniging kan die uitstraling echt opvijzelen. Als de buitenwereld ziet dat er meer gezag en autoriteit van leraren zelf uitgaat, wordt het aantrekkelijker om te kiezen voor dit beroep.’
Ontstaan lerarentekorten door dat slechte imago?
‘Dat is niet het enige. De arbeidsmarkt lijdt ook onder de zogenoemde “varkenscyclus”: tekorten leiden tot extra veel aanmeldingen voor lerarenopleidingen, wat na enige tijd overschotten oproept, waardoor afmeldingen afnemen, wat weer tekorten veroorzaakt. Dat komt doordat leraren in een gesloten arbeidsmarkt zitten, met een sterke relatie tussen opleiding en beroep. Voordeel daarvan is dat leraren heel tevreden zijn over hun opleiding, ze doen waarvoor ze zijn opgeleid. Maar het nadeel is dat ze moeilijker dan andere afgestudeerden aan het werk komen buiten de eigen sector. Daardoor ontstaan er veel sneller overschotten en tekorten dan in andere beroepen, bovendien zijn die nauwelijks op te vangen.’
Hoe kun je aan die cyclus ontsnappen?
‘Daarvoor moet je de onderwijsarbeidsmarkt openbreken. Net als de Onderwijsraad (zie advies Ruim baan voor de leraar, red.) ben ik er voorstander van dat je leraren niet voor een specifiek vak binnen deze sector opleidt, maar voor bredere bevoegdheden in meer vakken en op meer niveaus.’
Is de status van het beroep te verbeteren door hogere kwaliteitseisen aan lerarenopleidingen?
‘Dat is maar zeer de vraag. Sinds 2015 stellen pabo’s meer eisen aan binnenkomende studenten. Dat heeft eerder een afschrikwekkende dan aanzuigende werking. Ook is de uitval niet verminderd zoals gehoopt, waardoor we nu met extra grote lerarentekorten zitten opgescheept. Eigenlijk is het heel moeilijk te zeggen of we nu per saldo betere leraren hebben gekregen. We hebben nauwelijks zicht op welke elementen in lerarenopleidingen nou het verschil maken voor of iemand een betere leraar wordt. Daarom pleit ik voor een database waarin we studenten van verschillende lerarenopleidingen gaan volgen tijdens en na hun opleiding en gegevens over hun eerdere schoolloopbaan verzamelen.’
Terug naar de arbeidsvoorwaarden: hoe kan de overheid zorgen voor goede leraren?
‘Marktconforme beloning is een randvoorwaarde: het salaris moet naar het niveau van andere hogeropgeleiden. En regel goede arbeidsvoorwaarden die van belang zijn voor de leraren die je wilt hebben. Kijk, je wilt geen mensen zoals in de financiële sector die ervan houden risico’s te nemen en afkomen op bonussen en flexibele beloning. Je wilt consciëntieuze mensen. Geef leraren zekerheid en vertrouwen. Natuurlijk moet de overheid controleren of scholen hun werk goed doen. Maar een beroepsgroep die autoriteit heeft, zou best met de inspectie kunnen overleggen over op welke aspecten ze beoordeeld moet worden om het vak goed uit te oefenen. Daar lijkt me niets mis mee en dan ben je al heel anders bezig.’
Moet de overheid meer autonomie voor de beroepsgroep stimuleren?
‘De overheid balanceert op een koord. Ze wil dat leraren zich ontwikkelen tot een sterke, zelfbewuste beroepsgroep, maar mag die ontwikkeling niet opleggen. Leraren moeten zelf het initiatief nemen. Dat is de les uit het opheffen van de Onderwijscoöperatie. De overheid moet het houden bij faciliteren en randvoorwaarden creëren.’
Frank Cörvers is hoogleraar aan de Universiteit Maastricht en bijzonder hoogleraar aan de Universiteit van Tilburg (leerstoel Onderwijsarbeidsmarkt, CAOP). Hij houdt op 27 juni zijn ORD-keynote: De arbeidsmarktpositie van leraren: cycli, trends en (on)gewenst beleid op de onderwijsarbeidsmarkt.
Dit artikel verscheen in Didactief, juni 2019.
1 Drie vragen aan Frank Cörvers
2 Unieke uitreiking Ververs Awards
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
