‘Dat transgenders tot 2014 verplicht waren zich te laten steriliseren als ze een geslachtsregistratie wilden wijzigen, wist ik niet. Heftig vind ik dat.’ We zitten in de schouwburg in Middelburg begin april en aan het woord is een student van mbo Scalda. Dit is de afsluiting van de Four Freedoms Meet-up, georganiseerd door de Vrijheidscolleges en de Roosevelt Foundation. Vierhonderd leerlingen (vo en mbo) praten en leren vanmiddag over het begrip vrijheid.
Op het podium gaan actrice Anniek Pheifer, zanger Jeangu Macrooy (van het Songfestivallied Birth of a new age), non-binaire activist Nanoah Struik en directeur van Human Rights Watch Katrien van de Linde in gesprek over ‘hun’ thema’s: de klimaatcrisis, het slavernijverleden, gendervrijheid en mensenrechten. Nanoah bracht de sterilisatiekwestie op. En hoewel de gespreksleider de zaal af en toe tot stilte moest manen, tonen veel leerlingen zich betrokken. Ze reageren op de sprekers en dragen desgevraagd ook nieuwe thema’s aan. Soms relativeert dat behoorlijk. Bijvoorbeeld als Wiebe, leerling van het Scheldemond, vertelt hoe zijn biologieleraar ‘élke les zegt dat we binnen nu en twintig jaar allemaal dood gaan door de klimaatcrisis’. De zaal moet er hard om lachen.
‘Docenten moeten meer
doen om ons met
elkaar te laten mixen’
Veiligheid is een thema dat bijvoorbeeld Romy bezighoudt, die de opleiding Kindprofessional doet aan een Scalda-vestiging in Goes. Moet ze langs een straat zonder lantaarnpalen, dan fietst ze toch liever een stukje om. Meer leerlingen slaan aan op dat thema. Ileah van het Scalda zegt bijvoorbeeld: ‘Ik zie vaak de grote steden in het nieuws op tv, maar hier gebeurt ook van alles en dat doet wat met mijn gevoel van veiligheid.’ Studenten slaan vooral aan op dit onderwerp door een aantal dodelijke steekpartijen die de afgelopen jaren hebben plaatsgevonden in Middelburg en Vlissingen. Saba van het Scheldemond denkt dat het helpt als mensen elkaar wat meer zouden opzoeken. ‘Iedereen zoekt steeds soort bij soort. We moeten meer bij elkaar komen en dan niet alleen in de buurt, maar ook op school, ik vind dat school daar een verantwoordelijkheid in moet nemen. Docenten geven les en verdwijnen dan weer naar de personeelskamer om hun broodje te eten. Ze moeten meer doen om ons met elkaar te laten mixen.’
Als het over gendervrijheid gaat en vrijheid van meningsuiting, ontstaat er rumoer in de zaal. Mag je zo maar alles zeggen? Racisme, discriminatie, vrouwenhaat, dat mogen geen punten van discussie zijn, aldus Pheifer. Een groepje jongens in de zaal reageert bozig: ‘Soms worden er Korans verbrand en dan hoor je niemand, maar als het over Israel of over homo’s gaat, is de wereld te klein.’ Ze zijn verontwaardigd en hebben het gevoel dat er met twee maten gemeten wordt.
‘Soms worden er Korans
verbrand en hoor je niets’
Gelukkig weet Macrooy de jongeren met zijn liedjes weer moeiteloos te verenigen. En ook hij spreekt zich uit: 
Je mag alles zeggen, is zijn credo, maar mensen vergeten dat wat je zegt consequenties heeft. ‘Laten we verschillen vieren en ons realiseren dat er genoeg plek voor ons allemaal is.’ Maar ook: ‘Informeer jezelf, want onwetendheid is anno 2023 een keuze. Alles staat online.’ Het is alles bij elkaar genomen een burgerschapsles die je iedere klas gunt.
Beeld: Macrooy verenigt mbo’ers in Middelburg met zijn credo: ‘Laten we verschillen vieren en ons realiseren dat er genoeg plek voor ons allemaal is.’
En het blijft ook niet bij praten. De leerlingen gaan in groepjes van circa 6 à 10 de stad in voor diverse ‘vrijheid-challenges’ die zijn ontwikkeld door stichting Young Impact: opruimen en vergroenen van de buurt, tassen maken en kleding inzamelen voor de Kledingbank Zeeland. Docente Noor Colpaert van mbo Scalda kiest voor het laatste.
Met een rustig groepje onderwijsassistenten en leidster in de kinderopvang, gecombineerd met een paar jongeren uit 5vwo van scholengemeenschap Van de Perre, gaat Colpaert van deur tot deur. Eerder deze week zijn er brieven verspreid waarin de actie werd aangekondigd. Sommige jongeren blijven een beetje achter, anderen bellen zonder terughoudendheid aan bij wildvreemden: ‘Goedemiddag mevrouw, ik ben …’ Na een uurtje zijn er tassen vol oude kleding en wat stukken speelgoed verzameld die ze later op het podium van de schouwburg uitstallen.
Burgerschap is op het Scalda al vijftien jaar een apart vak, vertelt Colpaerts collega Coen Urbanus. Houvast biedt de methode NU Burgerschap, waarin de vier dimensies van burgerschap centraal staan: politiek-juridisch, economisch, sociaal-maatschappelijk en de dimensie vitaal burgerschap. Urbanus (van oorsprong jongerenwerker en docent sociaal-cultureel werk): ‘Die politiek staat soms nog best ver van de leerlingen af, hoor. Ik geloof dat er dit keer bijvoorbeeld maar drie leerlingen gestemd hebben voor de Provinciale Staten half maart. Interesse voor de economische dimensie zie je vaak ontstaan in het laatste studiejaar, dan komt werken dichterbij, lopen ze stage en wordt die CAO opeens belangrijk.’ Ook de dimensie Vitaal is bij uitstek iets voor wat verderop in de studie, legt hij uit. ‘Dan hebben we het bijvoorbeeld ook over gezonde voeding en drugs. In het eerste jaar voelen studenten zich nog niet veilig genoeg om het daarover te hebben in de groep.’
Toetsing van burgerschap gebeurt in het cluster zorg & welzijn binnen Scalda met een portfolio 
dat de studenten in twee jaar opbouwen en een afsluitend onderdeel met vijftig stellingen waar ze op moeten reflecteren. Deelname aan deze Four Freedoms Meet-up is vrijwillig, maar past natuurlijk prima in het portfolio. Studenten steken er bovendien wat van op en sommigen zijn nu voor het eerst in het theater geweest. En misschien wel de belangrijkste winst van vanmiddag: burgerschap is niet saai.
Dit artikel verscheen in de OCW-special burgerschapsonderwijs van Didactief, mei 2023.
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
