Populistische partijen hebben de laatste jaren hun achterban zien toenemen. Verklaringen zijn lastig te geven, bleek tijdens het Global Education and Skills Forum 2017, een initiatief van de Varkey Foundation, een idealistische onderwijsorganisatie in Dubai. Komt de groei door toegenomen ongelijkheid? De toestroom van vluchtelingen? Of is de oorzaak eenvoudigweg onwetendheid?
Wat de precieze oorzaak ook is, populisme illustreert volgens Irina Bokova (UNESCO) ‘een falen van het onderwijs’. De samenleving is kwetsbaarder geworden, mensen zijn angstiger. Onderwijs kan tegengas geven. Of, zoals columnist Thomas Friedman van de The New York Times benadrukte: ‘Wanneer mensen meer weten, vrezen ze minder.’.
Maar het onderwijs slaagt er volgens Bokova op veel plaatsen niet in om kinderen goed toe te rusten tegen populisme. ‘We moeten de inhoud van het onderwijs veranderen: niet alleen kennis overdragen, maar kinderen leren (…) om kritisch te denken, hun talenten te ontplooien en de kwetsbaarheid van de planeet te erkennen.’
Populistische politici maken gretig gebruik van het falen van het onderwijs, zegt ze. Zij beseffen goed waartoe onderwijs kan leiden: mensen die kunnen begrijpen wat er om hen heen gebeurt en daarover kritische vragen kunnen stellen. Mensen dus die de opkomst van populisme in de weg staan.
Maar vragen we niet te veel van het onderwijs? Je kunt als leraar een groot verschil maken in het leven van een leerling, maar er zijn nu eenmaal veel factoren waar je geen invloed op hebt, denk aan Trump die op televisie zegt ‘dat Mexicanen banen stelen’.
‘We kunnen het onderwijs nooit verantwoordelijk houden voor de groei van het populisme,’ zegt George Papandreou, voormalig minister-president van Griekenland, dan ook. Ook zijn land ziet de laatste jaren een stevige opmars van populistische politici (zowel rechts als links).
Geen weldoordachte visie, maar opportunisme heeft ertoe geleid dat deze politici zich op het pluche konden zetelen, schreef The New York Times afgelopen jaar: ‘Een groots gevoel van nationale identiteit wordt gecultiveerd, en vervolgens wordt gedaan alsof deze identiteit bedreigd wordt door binnen- en buitenlandse vijanden. Het [populisme] gebruikt huidige problemen om pogingen tot oplossingen te ondermijnen.’
Papandraeou is somber gestemd over de uitdagingen voor het onderwijs: ‘Het onderwijs ziet zich geconfronteerd met een enorme uphill battle.’ School was volgens hem ooit ‘het centrum van socialisering’, maar dat is niet meer zo. Sociale media hebben het overgenomen en ‘maken ons dom’.
Lucy Lake is hoopvoller. De directeur van Camfed, een organisatie die de onderwijskansen van meisjes wereldwijd probeert te verbeteren, spreekt niettemin van een ‘gezamenlijke opdracht’. Niet alleen leraren, maar iedereen in de gemeenschap moet volgens haar helpen om populisme te bestrijden. De opdracht is ‘te groot’ voor alleen leraren.
Het ergert haar hoe gemakkelijk politici soms naar het onderwijs wijzen om misstanden in de samenleving op te lossen. ‘Simpele generalisaties zijn deel van het probleem (…) Onderwijs is niet de oplossing voor al onze problemen.’
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
