Interview

Passend onderwijs is niet altijd haute couture: 'Het kan ook confectie zijn'

'We zijn vooral bezig met het ontkrachten van spookverhalen dat het speciaal onderwijs verdwijnt en de ambulante begeleiding ophoudt. Ook dat hoort bij pionieren.'

Ank Jeurissen, directeur van swv Sterk VO: 'We hebben scholen op alle niveaus uitgebreid geïnformeerd en vragen hen met ouders over passend onderwijs te communiceren.' Het swv lanceerde vorig jaar een toolbox met voorbeelden van brieven, presentaties en teksten voor schoolgidsen. Ook is er de 'Sterk VO ouder-app', met daarin informatie over de overstap van basis naar voortgezet onderwijs, veel gestelde vragen over passend onderwijs en informatie over de rol van het samenwerkingsverband. Passend onderwijs staat voor de pioniers niet gelijk aan perfect onderwijs. 'Niet alles wat technisch kan, is mogelijk,' zegt Van Leeuwen. 'Zoals in elke wijk speciale apparatuur voor een zieke leerling neerzetten,' illustreert Jeurissen. 'Maar je kunt wél zorgen dat een busje een leerling naar een speciale voorziening brengt. Het zou soms nog meer rust geven als je een begeleider op elke twee leerlingen kunt zetten, maar je bent al blij als je een begeleider per vier leerlingen kunt realiseren.' Van Leeuwen concludeert: 'Passend onderwijs is niet altijd haute couture, het kan ook confectie zijn.'

Beter klassenmanagement
Samenwerkingsverbanden passend onderwijs hebben twee hoofdtaken: ze maken een ondersteuningsplan voor het swv waarin staat op welke manier elke leerling passend onderwijs krijgt aangeboden. En ze beslissen welke leerlingen tot het voortgezet speciaal onderwijs worden toegelaten aan de hand van criteria die ze zelf opstellen. In Helmond-Peelland wordt getoetst op veiligheid, lichamelijke beperkingen en behoefte aan structuur.

Helmond-Peelland is een samenwerkingsverband van veertien besturen met achttien middelbare scholen en negen scholen voor voortgezet speciaal onderwijs (vso). In vier jaar tijd wil het samenwerkingsverband het aandeel van 5,2% vso-leerlingen met anderhalf procent omlaag brengen. Integratieklassen zijn een manier om kinderen thuisnabij naar een reguliere school te laten gaan. Het Vakcollege in Helmond heeft een klas van twaalf leerlingen met leerachterstand afkomstig van een vso-school voor zeer moeilijk lerende kinderen. 'Om de kinderen een vertrouwde basis te bieden, beginnen de leerlingen een kwartier later en hebben ze vaste docenten. Het doel van deze klas is de leerlingen te laten participeren in het reguliere onderwijs,' vertelt Van Leeuwen. Vso-scholen verdwijnen niet, maar worden wellicht op den duur kleiner in omvang. 'Door deze constructies proberen we meer kinderen in de eigen regio, thuisnabij en in een reguliere school op te vangen.'

Meestal lukt dat. Van Leeuwen: 'Daar hebben scholen verrassend weinig hulp bij nodig. Dat komt misschien doordat het idee van passend onderwijs niet zo nieuw is als wij soms denken,' vermoedt ze. 'Ze geven al veel langer passend onderwijs en verdienen dan ook alle lof. Wel hebben leraren volgens Van Leeuwen door passend onderwijs nog meer dan voorheen behoefte aan goed klassenmanagement en structuur om meer leerlingen in het regulier onderwijs een passende plek te kunnen bieden. 'Een lastige spagaat, want het samenwerkingsverband gaat niet over de professionalisering van docenten. Daar gaan de scholen over.'

Op elkaar wachten
Swv Sterk VO is een samenwerkingsverband van twaalf schoolbesturen met 22 middelbare scholen en zes vso-scholen in Utrecht en Stichtse Vecht. Het aandeel van 3,4% vso-leerlingen hoeft er niet omlaag. Voor elke jongere een passende plek, is het streven. 'Het kan zijn dat de doelgroep van speciale voorzieningen wijzigt doordat een vso-cluster 4 bijvoorbeeld ook havo niveau gaat aanbieden. Sterk VO heeft daarbij een faciliterende rol. 'Wij merkten dat er soms leerlingen tussen wal en schip vallen omdat hulpverleners en de school op elkaar zitten te wachten. De processen achter de schermen proberen we te stroomlijnen zodat leerlingen weer onderwijs kunnen volgen en de ondersteuning krijgen die daarbij nodig is,' licht Jeurissen toe. 'Dat betekent beleid afstemmen, afspraken maken en documenten opstellen met scholen, gemeenten en jeugdzorginstellingen.'

Sneller handelen
De pioniers zijn tevreden over het verloop van passend onderwijs. Jeurissen merkt dat eerlingen baat hebben bij passend onderwijs, doordat ze sneller in beeld zijn. Zo is het aantal thuiszitters binnen Sterk VO sinds augustus 2012 met 50% gedaald. 'Ouders merken dat er eerder en sneller wordt gehandeld door intensievere samenwerking tussen de vier kernpartners op de scholen: leerplichtambtenaar, schoolmaatschappelijk werker, jeugdverpleegkundige en begeleider passend onderwijs van Sterk VO.' Docenten hebben daarbij ook een rol door zich niet te laten afwimpelen. 'Ik hoor soms dat leraren vijf keer om hulp vragen voor een leerling en het erbij laten zitten als er niets gebeurt,' vertelt Jeurissen. 'We gaan door tot er een plan is voor een kind en dat plan moet uitgevoerd worden.'

Er zijn kinderziektes als formulieren voor ondersteuningstoewijzing die scholen te ingewikkeld vinden. 'Erken dat en pas het aan,' adviseert Jeurissen. 'En natuurlijk doen we niet alles goed en zijn er soms incidenten, zoals een leerling die te laat in beeld komt waardoor de overstap naar een vervolgschool in gevaar komt. Soms zijn er complexe problemen, bijvoorbeeld bij leerlingen en ouders die naast psychiatrische hulp ook op andere fronten ondersteuning nodig hebben. Daardoor duurt het een tijd tot de school samen met de ouders, hulpverleners en ggz tot een goed en uitvoerbaar traject komt om het kind weer naar school te laten gaan. Toch denk ik dat we er grotendeels in slagen leerlingen een passende plek te bieden. De rugzakleerlingen krijgen nog steeds de ondersteuning die zij nodig hebben en op elke school is een begeleider passend onderwijs aanwezig.'

Dit artikel is verschenen in de Didactief-special 'Klaar voor passend onderwijs' (Mei 2014). Deze special is gemaakt in opdracht van en met een financiële bijdrage van het Steunpunt Passend Onderwijs VO van de VO-raad.