Onderzoek

'Onderzoek verbreedt blik'

Waarom benutten leraren kennis uit onderzoek zo weinig?
‘Leraren zijn goed in kennis-in-actie, zeg maar praktijkkennis. Ze vinden het lastig om relevant onderzoek te vinden én te vertalen naar de eigen praktijk. Leraren zijn snel geneigd wetenschappelijke kennis terzijde te leggen: wat zegt onderzoek uit de Verenigde Staten nou helemaal over mijn klas? Heeft de onderzoeker zelf weleens voor de klas gestaan? Bij een kennisvraag stappen ze eerder op een collega af. Waardevol, maar de koppeling aan kennis uit onderzoek zorgt dat je niet blijft ronddraaien in kennis binnen de school.’

Je werkt op het Calvijn College. Wat bewoog jou om wel naar kennis op zoek te gaan?
‘Toen ik havo-afdelingsleider werd, wilde ik leren hoe je beter onderbouwd onderwijskwaliteit kunt sturen. Ik ben onderwijskunde in deeltijd gaan doen en raakte steeds meer geïnteresseerd in de kloof tussen onderzoek en praktijk. Binnen NRO-onderzoek van het Kohnstamm Instituut naar kennisbenutting kon ik promotieonderzoek doen. Inmiddels ben ik op mijn school benoemd als onderwijskundige en kan ik de inzichten meteen toepassen.’

Je hebt voor je onderzoek 39 PLG’s gevolgd. Hoe gingen leraren daarin om met kennis uit onderzoek?
‘Ik zag drie soorten. In practice-based groepen wisselden leraren onderling praktijkkennis uit en maakten ze bijvoorbeeld nieuwe lessen. De tweede soort, research-informed, deed hetzelfde, maar bekeek daarnaast wat er uit onderzoek allemaal bekend is over een bepaald thema. De research-based groepen ten slotte voegden daar ook nog eigen onderzoeksactiviteiten aan toe, al dan niet met hulp van een externe onderzoeker.’

Moet elke PLG research-based te zijn?
‘Nee hoor. In mijn onderzoek kwam naar voren dat elke PLG-vorm iets oplevert: enthousiaste leraren en andere lessen. Maar bij de laatste twee soorten kwam daar nog iets bij: deze leraren gingen hun andere lessen ook anders ontwerpen. Bovendien gingen ze de waarde van kennis uit wetenschappelijk onderzoek meer waarderen en anders aankijken tegen onderwijs en hun eigen rol daarin. Het verbreedde dus hun blik.’

                                                 Patrick van Schaik (UvA)

Kennis delen met het team blijkt nogal eens een struikelblok.
‘Inderdaad. Ik zag groepjes leraren die samen tot prachtige inzichten kwamen, maar vervolgens leek er wel dezelfde kloof te ontstaan als die tussen onderzoek en praktijk, maar dan binnen de school. Als je aan het eind zegt: “Jongens, dit is het”, is de kans groot dat collega’s reageren van: “Ja en? Waarom moet ik dan nu iets anders gaan doen?” Het werkt beter om collega’s er vanaf het begin bij te betrekken. Dus kennisdeling als een proces. Dat begint al bij de vraag met welk thema je aan de slag gaat: vinden we dat allemaal belangrijk en past het bij het schoolontwikkelingsplan? Informeer het team over tussentijdse resultaten. En deel niet alleen kant-en-klare conclusies, maar bespreek samen wat de resultaten voor jullie school betekenen.’

Welke tips heb je voor schoolleiders?
‘Richt je meer op het samen leren van leraren, dus op onderwijskundig leiderschap. Verbind docent- aan schoolontwikkeling: het gaat verder dan dat elke leraar 600 euro te besteden heeft aan professionalisering. Kijk welke expertise en affiniteit je in je team hebt en benut die. Op elke school zijn leraren die een master doen. Feliciteer ze bij hun diploma niet alleen met een flesje wijn, maar bekijk ook hoe je hun expertise kunt benutten voor de weg die je als school wilt bewandelen.’

En dat gebeurt nog te weinig?
‘Ja en ik steek ook de hand in eigen boezem. In het eerste jaar van mijn onderzoek ging ik in gesprek met een leraar Engels die net een master had afgerond, over wat hij deed met zijn opgedane kennis. Dat was het mooiste gesprek dat we in jaren hadden gehad. Hij zei me na afloop: “Je bent al negen jaar mijn teamleider, waarom hebben we dit gesprek niet veel eerder gehad?” Mijn ogen zijn pas opengegaan door mijn eigen onderzoek.’

 

Dit interview verscheen in Didactief, maart 2021. Lees ook Leerateliers: nu nog een sneeuwbaleffect, Didactief, januari/februari 2021