Onderzoek

'Omarm islamitisch onderwijs'

Hoe zijn de eerste islamitische scholen ontstaan?
‘De hoofdmotor is het verlangen van ouders naar meer identiteitsvorming van hun kinderen. Zo vroeg de oprichter van de eerste islamitische basisschool, de Al-Ghazali in Rotterdam, aan de school waar zijn kinderen op zaten of het mogelijk was om islamitisch godsdienstonderwijs te organiseren. Hij kreeg als antwoord: “Nee, wij zijn een katholieke school, als u dat zo belangrijk vindt, waarom richt u dan geen eigen school op?” Een vergelijkbaar antwoord kreeg de oprichter van de islamitische school in Eindhoven. Die hield zijn kinderen thuis tijdens carnaval en kreeg toen te maken met een leerplichtambtenaar. Ook die zei: “Als de islam voor u zo belangrijk is, waarom richt u dan geen eigen school op?”’

Dat zouden ze nu niet meer zo snel zeggen.
Lachend: ‘Nee, dat denk ik ook niet!’

U beschrijft in uw proefschrift een toenemend wantrouwen. Hoe is dat ontstaan?
‘De politiek ging zich steeds meer zorgen maken over de snelle groei van het islamitisch onderwijs. In 1992 zijn er al 26 scholen. Men is bang dat deze scholen de integratie van moslims in de samenleving belemmeren. Een argument dat je zelden hoort over katholieke of protestants-christelijke scholen. Na 9/11 wordt islamitisch onderwijs bovendien als een gevaar voor de veiligheid gezien. Met wet- en regelgeving probeerde de overheid daarom de oprichting van nieuwe islamitische basisscholen te belemmeren. Ook kwamen scholen onder het vergrootglas van de inspectie te liggen.’

Wat was het effect op scholen?
‘Deels heeft het gezorgd voor professionalisering: het dwong scholen om na te denken over hun eigen identiteit en hoe zich te verhouden tot de samenleving. Een voorbeeld: aanvankelijk plakten sommige scholen in lesmethodes foto’s af. De druk van buiten heeft gezorgd voor een nieuwe, minder naïeve pedagogische aanpak: je kunt leerlingen beter leren omgaan met zaken die ze in de samenleving onherroepelijk gaan tegenkomen dan als een struisvogel doen alsof het niet bestaat. Het gaat erom kinderen op te voeden tot eigen keuzes, niet om alles voor ze af te plakken. Maar al die kritische aandacht zorgt ook voor angst en irritatie bij scholen: wat willen ze nou weer? Neem die uitzending van Nieuwsuur over de ISBO-methode seksuele voorlichting. Dat is enorm vijandig aangepakt. Alsof islamitische scholen niets anders doen dan homohaat kweken. Naar aanleiding van die uitzending kwam er een inspectieonderzoek.’

De inspectie pakte
gereformeerde scholen op dit punt toch ook strak aan?
‘Dat klopt. Maar bij ons ging het om veertig van de vijftig scholen die gecontroleerd werden tegenover zestien gereformeerden, dat is niet in verhouding. Overigens was het inspectie-oordeel dat islamitische scholen het goed doen.’

Hoe kijkt u aan tegen de gang van zaken rondom het Cornelius Haga Lyceum?
‘Daar is aan beide kanten niet professioneel gehandeld. Als een bestuurder daadwerkelijk in de fout gaat, dan hebben we als samenleving afspraken: het loopt via de lijn van OM en rechterlijke uitspraken of via de inspectie. Maar niet via geheime kanalen, dan creëer je een politiestaat. Op hun beurt hebben de bestuurders ook niet fatsoenlijk gehandeld.’

Meet de overheid met twee maten?
‘Binnen de overheid zijn er zeker genoeg mensen die dat doen ja. Natuurlijk, als een school leerlingen voorbereidt op een vijandbeeld, dan heeft de overheid het recht zich daarmee te bemoeien, maar dan alleen bij die ene school. Je gaat ook niet alle katholieke scholen inspecteren omdat op één school een leraar leerlingen seksueel heeft misbruikt. Mijn advies aan de overheid: wees niet bang, onze scholen zijn ingebed in de Nederlandse samenleving en we maken gewoon gebruik van de vrijheid van onderwijs, zoals andere denominaties ook doen. Omarm het en werk samen aan goed onderwijs. Tegen moslimbestuurders zeg ik: laat de angst en krampachtigheid los en zoek actief verbinding met je omgeving. Doe je deuren wijd open.’


Bahaeddin Budak, Waarom stichten jullie niet een eigen school? Religieuze identiteitsontwikkeling van islamitische basisscholen 1988-2013. Proefschrift Universiteit Leiden, 2021.

Deze Q&A verscheen in Didactief, september 2021