Hoe effectief een anti-pestaanpak ook is, sommige gepeste leerlingen hebben er geen baat bij. Deze chronische slachtoffers blijken vaker angstiger, worden door meer leerlingen afgewezen en hebben een problematische band met hun ouders. Ze kunnen in een vicieuze cirkel terechtkomen van afwijzing in de ene omgeving (thuis of school) die negatief gedrag uitlokt in een andere omgeving (school of thuis), met ook daar afwijzing tot gevolg.
Huidige meetinstrumenten schieten tekort om pesten in kaart te brengen en daarmee op tijd chronische slachtoffers te herkennen. Ze vragen alleen of kinderen zich gepest hebben gevoeld in de afgelopen periode. Uit mijn onderzoek onder 1.738 leerlingen verspreid over 26 basisscholen blijkt dat de meeste kinderen daarop bevestigend antwoorden, maar bij nadere beschouwing gaat het dan niet om pesten, maar bijvoorbeeld om een ruzie tussen leerlingen. 43% heeft wel alle unieke kenmerken van pesten ervaren: herhaling, ernst, machtsverschil (het slachtoffer kan zich niet verdedigen) en doelgerichtheid (de pester wil sociale dominantie verwerven).
Met een nieuw ontwikkelde vragenlijst kun je leerlingen expliciet bevragen op die unieke kenmerken. Neem deze als leraar regelmatig (bijvoorbeeld halfjaarlijks) in de klas af, om vroegtijdig te herkennen wie er worden gepest. Aangevuld met vragen over sociale relaties in de klas – wie is met wie bevriend, wie is populair, wie pest? – krijg je zo aanknopingspunten voor een gericht actieplan, bijvoorbeeld sociale steun voor de leerling stimuleren.
Daarnaast is het belangrijk om ouders actiever te betrekken. Nu ligt de focus nog vooral op het signaleren en tegengaan van problemen op school. Informeer hen over de anti-pestaanpak van je school en over hoe ouders signalen van slachtoffers herkennen: denk aan teruggetrokken of boos gedrag, of lichamelijke klachten zoals buikpijn.
Tessa Kaufman, Toward Tailored Interventions: Explaining, Assessing, and Preventing Persistent Victimization of Bullying. Proefschrift Rijksuniversiteit Groningen, 2020.
Dit artikel verscheen in Didactief, september 2020.
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
