Onderzoek

Pesten: netwerk in beeld

Een oorzaak van pesten is de wisselwerking tussen de pester, het slachtoffer en de sociale context. Eerder onderzoek richtte zich vooral op de relatie tussen pester en slachtoffer, in dit onderzoek is juist het groepsproces onder de loep genomen. Worden pesters vrienden wanneer ze dezelfde klasgenoot pesten (sociale selectie)? En zetten pesters hun vrienden aan om dezelfde klasgenoten te pesten (sociale invloed)?
Aan 481 leerlingen (negentien klassen, vier basisscholen) is op drie momenten binnen één schooljaar gevraagd: wie zijn je beste vrienden en door wie word je gepest in de klas? De analyse van de vriendschappen en onderlinge pestrelaties bevestigt dat pesten een groepsproces is: pesters selecteren elkaar als vrienden en zetten hun vrienden aan tot pesten. Onder de slachtoffers is er geen onderlinge selectie en invloed: kinderen die lijden onder dezelfde pesters raken niet bevriend (geen sociale selectie), en kinderen worden geen slachtoffer van klasgenoten die hun vrienden pesten (geen sociale invloed of ‘besmetting’). Leeftijdsgenoten spelen een belangrijke rol bij pesten. Daders richten zich op specifieke slachtoffers die zich moeilijk weten te verweren en krijgen tegelijkertijd steun van klasgenoten die meedoen in hun pestgedrag.
Uit eerder onderzoek weten we dat leraren niet altijd herkennen wie er in de klas gepest wordt. De nieuwe kennis over de sociale processen achter pesten kan je als leraar helpen. Met een rapportage over de netwerken in je klas (die je zelf kunt (laten) maken) ontdek je wat er gebeurt (wie pest wie).
Deze aanpak hoort bij KiVa, een anti-pestprogramma voor het po, waar de Rijksuniversiteit Groningen onderzoek naar doet.

Ashwin Rambaran, The Classroom as Context for Bullying: A Social Network Approach. Proefschrift Rijksuniversiteit Groningen, 2019.

Dit artikel verscheen in Didactief, november 2019.

Bron:
Publicatie van de auteur en collega’s in Child Development (gratis te downloaden).