Leraren kunnen hun klassenmanagementvaardigheden en instructietechnieken verbeteren door meer samen te werken en elkaar te coachen. Dat blijkt uit de door NRO gesubsidieerde reviewstudie Leraren leren als gelijken van de Eindhoven School of Education (ESoE) van de Technische Universiteit Eindhoven. De studie is gebaseerd op onder meer onderzoeksliteratuur over peer coaching, communities en peer mentoring.
De review richtte zich hoofdzakelijk op de vraag waardoor leraren kunnen leren ‘als gelijken’, dat wil zeggen wanneer zij een vergelijkbare rol of status hebben binnen het leerproces of de leeractiviteit en ongeveer evenveel over het onderwerp weten. Ook studentleraren (leraren-in-opleiding) kwamen in de review aan bod.
Leraren en studentleraren kunnen veel hebben aan gezamenlijk leren en coaching. Zo leerden zij door in duo’s of kleine groepen aan de slag te gaan bijvoorbeeld hoe zij leerlingen zelfstandiger konden leren werken (zelfregulerend leren). Specifiek voor studentleraren zagen we dat ze een beter beeld kregen van het leraarschap en hoe ze daar zelf in staan.
Ook leerlingen bleken er iets van op te steken. Nadat leraren elkaar bijvoorbeeld coachten op hun leesonderwijs, verbeterden de prestaties van leerlingen. Om dergelijke effecten bij leerlingen te bereiken, zagen we dat de (student)leraren hun gedrag in de klas moesten aanpassen. Het opdoen van alleen nieuwe kennis was niet genoeg.
Maar samen effectief leren gaat niet vanzelf: de review liet zien dat diverse factoren bepalend zijn voor het succes. Zo bleek dat er een balans moet zijn tussen regels en vrijheid. Te veel regels, of te veel vrijheid, had een beperkende werking, net als te weinig regels en te weinig vrijheid. Leraren moeten bijvoorbeeld bij twee collega’s in de klas gaan kijken, maar mogen zelf kiezen bij wie ze gaan kijken.
Daarnaast was een goede ‘facilitator’ of groepsleider erg belangrijk: iemand die voortbouwt op de wensen en het niveau van de groepsleden en uitnodigt tot meedoen, zonder overigens zelf een actieve rol in het leerproces te spelen. Activiteiten waarvoor technische hulpmiddelen nodig waren – denk aan video-opnames of een website – werden effectiever als deelnemers getraind waren in het gebruik. Dat bleek veel problemen te voorkomen: als je weet hoe de techniek werkt, kost het gebruik ervan uiteindelijk minder moeite.
Een belangrijke randvoorwaarde voor samen leren is natuurlijk tijd. Scholen moeten ruimte in de roosters reserveren waarin (student)leraren met elkaar kunnen leren. Maar schoolleiders moeten leraren niet alleen faciliteren, zij moeten ook duidelijk laten merken dat ze samen leren, of een ‘lerende cultuur’, belangrijk vinden en hen zo steunen.
Ook de houding van de individuele leraren was beslissend. Hoe gemotiveerder en meer betrokken (student)leraren waren, hoe meer effect de activiteiten sorteerden. In één onderzoek bleek zelfs dat motivatie het negatieve effect van gebrek aan tijd en steun ophief.
Vertrouwen tussen de groepsleden lag aan de basis van samenwerken, coachen en beoordelen. De ander vertrouwen dat je hem of haar kunt vertellen wat je wilt, maar ook dat de ander jou kan vertrouwen.
Communicatie tussen álle groepsleden is bijna net zo belangrijk. Als alle groepsleden voor het doel van het team gaan, is dit beter voor het succes van samenwerkend leren dan wanneer groepsleden hun eigen doelen vooropstellen. Ook moeten groepsleden betrouwbaar zijn en als zij bijvoorbeeld afspraken maken, zich daaraan houden.
In specifieke coachings- en beoordelingsactiviteiten bleken leraren veel te hebben aan extra training in het geven van feedback of door bij anderen te kijken hoe zij dit deden.
De resultaten van het literatuuronderzoek zijn vertaald in een praktische checklist, te downloaden op www.llag.wikispaces.com. Via deze website kun je ook het praktijkboek Leraren leren als gelijken: wat werkt? bestellen dat de onderzoekers schreven op basis van de resultaten van de reviewstudie (gratis en zolang de voorraad strekt).
Dit artikel verscheen in Didactief, november 2014.
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
