Lees hieronder het hele verhaal, of ga direct naar de deelonderwerpen:
185 duizend vluchtelingen
Zonnepaneel in een koffer
Belgische overheid en Microsoft
In het kamp geboren
Leerlingen laten skypen
'Op de lerarenopleiding maakte ik als eindwerk een app en dat bezorgde me een prijs,’ blikt Timmers terug. ‘Ik mocht toen voor de allereerste keer in m’n leven op het vliegtuig, naar Zuid-Afrika. Daar heb ik heel wat armoede gezien, al zaten we zelf in een luxe hotel: een groot contrast. Dat heeft een diepe indruk achtergelaten.’ In 2015 werd hij uitgenodigd op een conferentie van Microsoft, waar hij een soortgelijke tegenstelling beleefde. ‘We werden er op en top verwend, zaten in een heel mooi verblijf en kregen lekker eten. Maar een van de sessies was een Skype-gesprek met een outreach worker van een vluchtelingenkamp in Kenia.’
Het bleek te gaan om Kakuma, een vluchtelingenkamp in het noordwesten van Kenia. Volgens actuele cijfers van de UNHCR, de vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties, worden hier meer dan 185 duizend vluchtelingen opgevangen, uit buurlanden Soedan en Ethiopië en bijvoorbeeld uit Burundi en Congo. Er wordt in het kamp ook onderwijs gegeven. ‘Tijdens het gesprek vroeg de outreach worker ons om hem te helpen het onderwijs te verbeteren. Ik beloofde samen met tien anderen om dat te doen via Skype. Eenmaal thuis, zoals dat vaak gaat, waren er nog vijf over die dat echt wilden doen. En toen zij zagen hoe moeilijk het was, bleef ik alleen over.’
Doorzetter
In het dagelijks leven is Koen Timmers leraar computerwetenschappen en webdesign aan CVO de Verdieping (volwassenenonderwijs), in Heusden-Zolder, Belgisch Limburg. Met alle tijd en energie die het Kakuma-project opslokte, stuitte Timmers weleens op onbegrip: ‘Mensen verklaarden me echt voor gek.’ Toch was dat geen reden om ermee te stoppen. ‘Als ik iets in m’n hoofd heb, dan zorg ik dat het gebeurt. Dit was mijn persoonlijke missie en falen was geen optie. En anders had ik hier nu niet gestaan.’ Kakuma inspireerde hem klaarblijkelijk tot meer actie: hij heeft inmiddels ook een internationaal project opgestart over klimaatverandering en over innovatie.
Dat de anderen afhaakten, kwam door het gebrek aan faciliteiten, zegt Timmers. ‘Er was helemaal geen Skype. Er was zelfs geen elektriciteit en er waren bijna geen handboeken. Dus de scholen in het kamp hadden heel erg weinig middelen. Toen heb ik er mijn eigen missie van gemaakt om de benodigde materialen naar Kakuma te sturen.’ Een betere wereld begint bij jezelf, moet Timmers hebben gedacht toen hij zijn laptop naar Kenia verscheepte: ‘Ik moest iemand vinden die de laptop vanuit hoofdstad Nairobi naar het kamp kon brengen. Er bleek een Keniaanse leerkracht bereid om dat te doen, en die wilde daarvoor betaald worden, want het is een trip van een dag.’
Via crowdfunding vanuit België wist Timmers vervolgens materiaal voor een internetverbinding te regelen. Maar eerst had hij dus vooral stroom nodig, legt hij uit. ‘Ik vond een bedrijf in Californië dat solar suitcases maakt: draagbare zonnepanelen, in koffers. Maar die waren erg duur, 2.500 dollar per stuk.’
Sinds hij de lerarenopleiding had verlaten, was er inmiddels het een en ander veranderd voor Timmers. Hij behoorde in 2016 tot de vijftig finalisten voor de Global Teacher Prize (GTP) en maakte kennis met medefinalist Brian Copes, een Amerikaanse leraar techniek die zijn leerlingen al van alles liet ontwerpen. Timmers kreeg voor elkaar dat Copes zijn leerlingen zich liet buigen over draagbare zonnepanelen.
Vierde industriële revolutie
Wie met Koen Timmers praat, hoort een voorvechter van digitale technologie en internet in het onderwijs (zie ook De glazen bol van Dubai). Hij was er zelf ooit vroeg bij: al in 2000 richtte hij een platform voor e-learning op. Niet verwonderlijk dat Timmers nu een bijdrage mocht leveren aan de Global Teacher Prize-bundel Teaching in the Fourth Industrial Revolution: Standing at the Precipice. Hierin beschrijft Timmers hoe hij zelf van online technologie profiteert in zijn lessen en internationale projecten en promoot hij de voordelen van leren op (lange) afstand. Bij de boekpresentatie in Dubai vatte Timmers zijn ambities nog eens samen: ‘Als leraar kun je iPads gaan gebruiken als alternatief voor leerboeken. Maar we vormen het leren pas echt om als we bijvoorbeeld Skype gaan gebruiken om leerlingen over de hele wereld met elkaar te verbinden.’
Het is een voorbeeld van de vliegwielwerking die de GTP kan hebben: collega’s van verschillende continenten maken kennis en helpen elkaar op de langere termijn hun plannen te verwezenlijken. In editie 2018 van de GTP zijn beide leraren aanwezig op het Global Education and Skills Forum in Dubai, waar de prijs jaarlijks wordt uitgereikt. Timmers is dan een van de laatste tien genomineerden. Tijdens een masterclass die de Belg geeft, schuift Copes aan om het ontwerp van zijn zonnepanelen te demonstreren. Een ideale oplossing, aldus Timmers: ‘Deze koffer kost maar 300 dollar.’
De productie van deze zonnepanelen schetst ook de handigheid van Timmers zelf. Hij omzeilt grote techniekbedrijven en laat het liefst ook de klas van een Amerikaanse collega – gratis arbeidskrachten – iets opsteken van zijn ontwikkelingswerk. Zo wist de Belg op drie van de enkele tientallen scholen in Kakuma zijn eigen infrastructuur aan te leggen. Inmiddels krijgen honderden kinderen les van Timmers via Skype. En niet alleen van hem, want daarvoor is het project te groot geworden. ‘Ik heb nu een netwerk opgebouwd van 240 leerkrachten uit 55 verschillende landen,’ vertelt hij. ‘Zij geven twee keer per week les. En weet je wat het verrassende is: het was veel moeilijker om die laptop in Kakuma te krijgen dan om die 240 leerkrachten te vinden.’ Hoe hij dat verklaart? ‘Leraren willen graag ergens deel van uitmaken. Ze willen samenwerken, iets creëren, met goede bedoelingen.’
Die goede bedoelingen betekenen dat Timmers zelf en zijn netwerk van leraren er niets aan verdienen. ‘We doen alles gratis. Alle centen die we krijgen, gaan naar het project.’ Financiering haalt hij uit donaties. ‘En via crowdfunding heb ik in twee jaar drieduizend dollar binnengehaald, wat eigenlijk heel weinig is. Maar door het zonnepaneel kunnen we bijvoorbeeld nu ook gratis licht geven.’
Naast zo’n zonnepaneel ontvangt het project meer giften in natura. ‘We hebben nu in totaal dertig laptops; de Belgische overheid heeft ons er twintig gestuurd.’ Publiciteit helpt daarbij, weet Timmers uit ervaring: ‘Het is eigenlijk allemaal gekomen door die Global Teacher Prize vorig jaar. Dat heeft het project een heel grote boost gegeven.’ Zo’n handig platform en bijkomende connecties kunnen ook van pas komen als het eens wat minder gaat. ‘Op een gegeven moment was al het geld op en was ik weer m’n eigen geld aan het investeren. Daar was ik zo gefrustreerd over dat ik gewoon een tweet heb gestuurd naar een hoge baas van Microsoft. Het hoofd van onderwijs heeft toen drieduizend dollar gedoneerd.’
Drie scholen, honderden kinderen: is dat niet alsnog een druppel op een gloeiende plaat in een omgeving als Kakuma? Timmers heeft niet de illusie dat door zijn inspanningen het onderwijs in het kamp, dat sinds 1992 bestaat, ineens westerse standaarden kan evenaren. ‘De les is in het Engels en volgt wel het officiële Keniaanse curriculum. Maar veel leraren zijn in het kamp geboren en hebben geen lerarenopleiding gevolgd.’ Ook de niveaus en leeftijden van leerlingen lopen door elkaar: ‘Op de basisschool kunnen gerust leerlingen van 16 of 18 jaar oud zitten. Die zijn bijvoorbeeld uit Soedan gevlucht voor oorlog, hebben nooit leren lezen en schrijven en spreken soms zelfs geen Engels.’
Samenwerken over landsgrenzen heen, zoals Timmers doet, verloopt ook niet altijd even makkelijk, heeft hij gemerkt. ‘Je kan die toestanden daar eigenlijk helemaal niet vergelijken met hoe het bij ons werkt. De communicatie alleen al is veel moeilijker. Als je een mail naar Kenia stuurt, duurt het vaak weken eer je antwoord krijgt.’
Voor Timmers zit de winst niet alleen in wat hij op Afrikaanse bodem weet te bereiken. In het kielzog van de leraren in zijn internationale netwerk, nemen ook leerlingen plaats achter Skype. ‘Zo worden leerlingen uit Nieuw-Zeeland, Colombia, Zweden, Denemarken, België, uit landen over heel de wereld, direct geconfronteerd met kinderen in een vluchtelingenkamp.’
Leerlingen krijgen een heel ander beeld van
wat het betekent om vluchteling te zijn
Timmers ziet het als een middel om het onderwerp migratie binnen de schoolmuren te brengen en kinderen meer te leren over vluchtelingen, op een andere manier dan via de media. ‘In kranten word je zo vaak geconfronteerd met vluchtelingen, zonder dat je er eigenlijk iets van af weet. Uiteindelijk vorm je dan een opinie gebaseerd op niets. In dit project krijgen kinderen de kans om rechtstreeks met vluchtelingen te praten, zelfs plezier met hen te maken. Ze kunnen samen over sport praten, over hobby’s, religie, cultuurverschillen. Zo krijgen ze een heel ander beeld van wat het betekent om een vluchteling te zijn.’
Daarnaast helpt het project om kinderen al vroeg te leren dat er plekken als Kakuma bestaan, waar op grote schaal vluchtelingen uit de regio worden opgevangen. Want zoals Timmers fijntjes aanstipt over het telefoontje waarmee het voor hem allemaal begon: ‘Niemand in onze groep had ooit van dat kamp gehoord.’
Didactief was in Dubai als gast van het GESF.
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
