Hoe later het moment van selectie (tracking), hoe gunstiger dat is voor gelijke kansen. Daarbij gaat het altijd over verschillen tussen leerlingen in hun sociaal-economische (SES) en etnische achtergrond. Lotte Scheeren heeft als eerste gekeken naar de invloed van selectie op de genderkloof (verschillen tussen jongens en meisjes).
Hoe heb je dat precies onderzocht?
‘Ik heb de onderwijssystemen van zo’n dertig landen vergeleken, zowel historisch, vanaf 1929, als hedendaags. Veel landen hebben in de loop van de tijd hun selectiemoment naar boven aangepast, bijvoorbeeld van 12 jaar naar 14 of 16 jaar. De Scandinavische landen deden dat bijvoorbeeld in de jaren zestig en zeventig, toen kansengelijkheid een belangrijk punt op de politieke agenda was. In die landen en ook in onder meer Engeland en de Verenigde Staten heb je een brede algemene klas tot 16 jaar. Alleen Nederland en Duitsland hebben het al die jaren heel stabiel gehouden, op 12 en 10 jaar. Zij sorteren dus vroeg voor.’
Welke effecten heeft het selectiemoment op de genderkloof?
‘Meisjes doen het de laatste tijd beter dan jongens op school, in alle landen in mijn onderzoek. Dat verschil neemt met de jaren toe: op de basisschool is de kloof kleiner dan in het voortgezet onderwijs. Met vroege tracking houd je de genderverschillen dus zo klein mogelijk, maar dat is voor gelijke kansen in het algemeen niet gunstig. Gelukkig is het ook niet nodig, want anders dan verwacht pakt late tracking voor jongens niet extra nadelig uit. Meisjes profiteren er zelfs van en dat geldt vooral voor meisjes met een lage SES: zij weten hun achterstand in te halen. Met late tracking verlies je dus niets, maar win je wel wat.’
Je zag ook effecten op zogenoemde horizontale gendersegregatie. Wat houdt dat in?
‘Verticaal is welk onderwijsniveau iemand behaalt, horizontaal is in welke sector hij terechtkomt. Ik wilde weten of leerlingen bij late tracking andere beroepskeuzes maken. Ik zag daarvoor op mbo-niveau geen duidelijke signalen. Maar voor het hoger onderwijs blijkt de kans groter dat meisjes voor techniek of exact kiezen, bijvoorbeeld engineering en wiskunde. Daarnaast zie je jongens vaker terechtkomen in de sociale wetenschappen.’
Hoe verklaar je die veranderende beroepskeuzes bij late tracking?
‘Ik denk dat het te maken heeft met het moment waarop leerlingen die keuze moeten maken. Hoe jonger ze moeten kiezen, hoe meer ze zich laten leiden door geijkte rolpatronen. Maar bij late selectie wordt het blikveld breder. Tot hun zestiende kunnen ze rustig ontdekken en laten zien hoe goed ze zijn in wis- of scheikunde. In hun brede klas staat alles nog open. In vroeg trackende systemen moeten ze vaker en vroeger keuzes maken, en telkens heeft hun gender daar effect op.’
Des te meer reden dus om het selectiemoment uit te stellen. Enig idee waarom Nederland toch vasthoudt aan vroege tracking?
‘In ons land – en dat geldt ook voor Duitsland – zijn er krachtige beroepssectoren die blij zijn met het huidige systeem, want het levert hun jonge middelbaar geschoolde werknemers op. Een veelgehoorde reden is dan: veel leerlingen hebben al jong geen zin meer in algemene ontwikkeling, die willen bezig met hun beroep. Daarnaast is een veelgehoord argument dat late tracking nadelig is voor de goed presterende leerlingen, die zouden zich in de brede klassen heel erg gaan vervelen. Recente studies laten juist zien dat dat niet klopt: late tracking gaat niet ten koste van goed presterende leerlingen.’
Wat zou jouw advies aan het ministerie zijn?
‘Het selectiemoment verplaatsen is natuurlijk een heftige ingreep. Maar vanuit gelijke-kansenperspectief is vroege tracking ongewenst, daar kan ik echt niets anders van maken. En ook voor meer vrouwen in de exacte hoek lijkt het belangrijk, al is daarnaar zeker nog meer onderzoek nodig.’
Lotte Scheeren, Not on the Same Track? Tracking Age and Gender Inequality in Education. Proefschrift Universiteit van Amsterdam, 2020.
Dit artikel verscheen in Didactief, december 2020.
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
