Van lekker spelen in groep 2 naar stil zitten aan een tafeltje in groep 3. Kleuters voor wie dat een grote stap is, blijven veel te vaak zitten, vindt staatssecretaris Sander Dekker. Afgelopen herfst stuurde hij een handreiking naar alle basisscholen waarin staat beschreven wat scholen kunnen doen om kleuters soepel te laten doorstromen naar groep 3. Een storm van kritiek barstte los; het plan werd afgeschilderd als verkapte bezuinigingsmaatregel. Toch is er op basis van wetenschappelijk onderzoek maar één conclusie mogelijk: doorkleuteren heeft maar weinig zin.
Ten eerste hebben kinderen die blijven zitten in groep 2 daar hooguit tijdelijk baat bij. Onderzoekers van ITS en Kohnstamm Instituut hebben laten zien dat deze kinderen, een jaartje ouder, in groep 3 nog wel goed meekomen. Maar daarna bouwen ze vaak opnieuw een achterstand op: ze blijven in hogere groepen nog een keer zitten of worden uiteindelijk naar het speciaal onderwijs verwezen. Bovendien blijkt uit een grote meta-analyse uitgevoerd door de Amerikaan Shane Jimerson dat zittenblijvers later minder goed zijn in taal en rekenen dan hun vroegere klasgenoten die vergelijkbaar presteerden, maar wel meteen zijn doorgestroomd.
Een andere overweging om kinderen op jonge leeftijd niet zo makkelijk te laten zitten, is dat kleuters zich in sprongen ontwikkelen. Een vijfjarige die nog niet tot twintig kan tellen, kan dat soms opeens een of twee weken later wel. Dat maakt het lastig voor leerkrachten om het niveau van kleuters goed in te schatten. Maar als een leerkracht eenmaal heeft besloten een kind nog een jaar bij zich te houden in groep 2, betekent dat voor zo’n leerling wel meteen een heel jaar vertraging.
Vergeleken met andere landen blijven in Nederland veel kleuters zitten. Vorig jaar waren dat er volgens het ministerie 18.000, ongeveer een op de tien. Dat is inderdaad een flinke kostenpost voor de schatkist. De Algemene Onderwijsbond beschouwt Dekkers beleid dan ook als een manier om te bezuinigen. Wetenschappers die stellen dat leerlingen niets met doorkleuteren opschieten en dat de kosten van zittenblijven te hoog zijn, gaan voorbij aan de praktijkkennis van leraren, vindt de lerarenbond.
Toch zijn er al veel leerkrachten die in de praktijk ervaring hebben opgedaan met een soepeler overgang van groep 2 naar groep 3. Er zijn scholen die groep 2 en 3 in elkaar laten overvloeien. En leerkrachten die ervoor zorgen dat het onderwijs in groep 3 meer spelelementen bevat, waardoor kinderen geleidelijk kunnen wennen aan het leren uit boekjes. Of scholen die werken met halfjaarprogramma’s, zodat kinderen niet alleen in de zomer, maar ook met kerst naar groep 3 kunnen overstappen. In de handreiking die dit najaar bij alle basisscholen op de mat viel, staan veel van dit soort praktische voorbeelden van manieren waarop scholen kleuterbouwverlenging proberen te voorkomen.
‘En? Wat zijn de ervaringen van de scholen die kiezen voor dit soort maatregelen?’ informeerde de schooldirecteur die de brochure had gelezen en ons onlangs opbelde. Daarover kunnen we kort zijn: de leerkrachten en directeuren die wij hebben geïnterviewd zaten vol enthousiaste en aanstekelijke verhalen. De praktijkvoorbeelden die in de handreiking beschreven staan zijn dan ook bedoeld om andere scholen te inspireren hun eigen manier te vinden bij het tegengaan van doorkleuteren. Want het is veel te makkelijk om het streven naar een betere doorstroom van groep 2 naar groep 3 af te doen als een ordinaire bezuinigingsmaatregel.
Marleen Kieft en Geertje Damstra werken bij Oberon, Utrecht.
Alle onderzoeken die in dit artikel genoemd worden, staan beschreven in de brochure ‘Doorstroom van kleuters’ en in de bijbehorende achtergrondrapportage. Beide publicaties maken deel uit van het project ‘Doorstroom van kleuters’ dat onderzoekers van Kohnstamm Instituut, ITS en Oberon in 2016 uitvoerden in opdracht van het ministerie van OCW en de PO-Raad.
1 Van 2 naar 3: zachte landing
2 Help kleuters speels naar groep 3
3 Kleuterbouwverlenging
4 Kansen voor kleuters
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
